در فلسفه صدرا انسان شناسی از جایگاه رفیعی برخوردار است و در انسان شناسی نیز شناخت ذهن در مرتبه بالایی قرار دارد، ملاصدرا ذهن را مساوی نفس می داند و آن را کارخانه انتزاع و مخزنی برای اطلاعات نمی داند بلکه ذهن را استعداد نفس برای ادراک صور تعریف می کند و به نحوه ادراک جزئیات و کلیات می پردازد، وی ذهن را صادر و خالق صور ادراکی می داند و معتقد است صور کلی و جزئی قیام صدوری بر ذهن دارند و از ذهن صادر می شوند نه اینکه حلولی در ذهن داشته باشند و ذهن محلی برای آنها باشد وی معقتد است حواس ظاهر مُعِّد ادراک جزئیات و ارباب انواع نیز مُعِّد ادراک کلیات هستند؛ ذهن در واقع در قوس نزول رویارویی کاملی با ارباب انواع داشته است و در قوس صعود با مشاهده این اشیاء و موجودات مادی و یا مجرد به یادآوری و خلق صورت های ذهنی می پردازد حال هرچه قدر این مشاهده دقیق تر و عمیق تر باشد صور ادراکی خلق شده توسط نفس و یا ذهن دقیق تر و ادراک صحیح تر خواهد بود و نفس هر چقدر از غواشی ماده و تعلقات به عالم ماده مبری تر باشد مشاهده اش از اشیاء مادی و مثل نوریه مجرده دقیق تر خواهد بود.