به منظور بررسی نسبت های جایگزینی کشت مخلوط سویا (glycine max l.) با دو گیاه ریحان (ocimum basilicum l.) و گاوزبان (borago officinalis l.) آزمایشی به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با 9 تیمار و 3 تکرار در مزرعه ای واقع در 10 کیلومتری غرب شهرستان شیروان در سال 1390 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل نسبت های 75%سویا: 25%ریحان، 50%سویا: 50%ریحان، 25%سویا: 75%ریحان، 75%سویا: 25%گاوزبان، 50%سویا: 50%گاوزبان و 25%سویا: 75%گاوزبان و کشت خالص هر یک از گیاهان بود. نتایج آزمایش نشان داد که تجمع ماده خشک و سطح برگ تک بوته سویا در تیمارهای مخلوط در مقایسه با کشت خالص این گیاه افزایش داشت. همچنین تجمع ماده خشک، شاخص سطح برگ و سرعت رشد سویا در واحد سطح در نسبت 75%سویا: 25%ریحان از مقدار بیشتری در مقایسه با سایر تیمارهای مخلوط و کشت خالص سویا برخوردار بود. این درحالی بود که افزایش سهم سویا در مخلوط باعث کاهش شاخص های رشدی ریحان و گاوزبان گردید. ارتفاع هر یک از گیاهان با افزایش رقابت بین گونه ای با کاهش همراه بود. شاخص کلروفیل سویا در نسبت های 75%سویا: 25%ریحان و گاوزبان در مراحل مختلف با شاخص کلروفیل این گیاه در کشت خالص اختلاف معنی داری نداشت و در سایر نسبت ها با افزایش سهم ریحان و گاوزبان از میزان آن کاسته شد. شاخص کلروفیل ریحان در مراحل پایانی و شاخص کلروفیل گاوزبان در مراحل ابتدایی در کشت مخلوط در مقایسه با کشت خالص بیشتر بود. افزایش رقابت در کشت مخلوط سهم ماده خشک و سطح برگ لایه های بالایی کانوپی هریک از گیاهان را در مقایسه با کشت خالص افزایش داد. تغییرات عمودی شاخص کلروفیل هر یک از گیاهان از یک حالت زنگوله ای تبعیت کرد. بیشترین عملکرد دانه سویا (2656 کیلوگرم بر هکتار) از نسبت 75%سویا: 25%ریحان بدست آمد که اختلاف معنی داری با کشت خالص این گیاه نداشت. عملکرد دانه سویا با ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین، تعداد گره در ساقه، تعداد بذر در متر مربع، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت، همبستگی معنی دار مثبت و با وزن خشک بوته همبستگی معنی دار و منفی داشت. در بین این صفات بیشترین همبستگی مربوط به تعداد بذر در متر مربع (97/0) و عملکرد بیولوژیک (97/0) بود. عملکرد اندام رویشی و اسانس برگ ریحان در هر دو چین و عملکرد گل و بذر گاوزبان و عملکرد اسانس گل آن با افزایش سهم سویا در مخلوط کاهش یافت. بیشترین عملکرد روغن دانه سویا از نسبت 75%سویا: 25%گاوزبان بدست آمد که با تیمارهای کشت خالص و نسبت 75%سویا: 25%ریحان اختلاف معنی داری نداشت. مطالعه شاخص های رقابتی نشان داد که ریحان در مقایسه با گاوزبان از قابلیت رقابتی کمتری در مقابل سویا برخوردار است. در نهایت مطالعه سودمندی رقابتی و اقتصادی کشت مخلوط بر این اذعان داشت که کشت مخلوط سویا با ریحان به لحاظ تولید دانه و عملکرد رویشی و کشت مخلوط با گاوزبان از نظر تولید روغن دانه و اسانس نسبت به کشت خالص رجحان دارند.

به منظور بررسی نقش گیاهان پوششی بر کنترل علف های هرز مزارع گیاهان دارویی ریحان(borago officinalis l.) و گاوزبان اروپایی(ocimum basilicum l.) آزمایشی در سال 1392 در مزرعه آموزشی پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل استفاده از گیاهان پوششی ماش (vigna radiate l.)و شبدر ایرانی (trifolium resupinatum l.) به طور جداگانه در بین ردیف های ریحان، کاشت ماش و شبدر ایرانی به طور جداگانه در بین ردیف های گاوزبان اروپایی بود. علاوه بر این، به منظور بررسی کارایی گیاهان پوششی در کنترل علف های هرز، دو تیمار کشت خالص هر یک از گیاهان در شرایط وجین و عدم وجین علف های هرز نیز در هر تکرار در نظر گرفته شد. علف های هرز شناسایی شده غالب در مزرعه گاوپنبه (abutilon theophrasti l.)، دم روباهی (setaria glauca l.)، تاج خروس (amaranthus retroflexus l.) و قیاق (sorghum halepense l.) بودند. نتایج نشان داد که گیاه پوششی ماش در مقایسه با شبدر ایرانی در سرکوبی علف های هرز موفق تر بود و موجب کاهش بیشتر تراکم و زیست توده علف های هرز گردید. به طوری که تراکم و زیست توده علف های هرز را در ریحان و گاوزبان اروپایی در مرحله اول تا سوم نمونه برداری بین 50 تا 100 درصد کاهش داد. بیشترین عدد شاخص کلروفیل ریحان و گاوزبان اروپایی در لایه های بالایی و میانی کانوپی مربوط به کشت خالص در شرایط کنترل علف های هرز بود. توزیع عمودی شاخص کلروفیل شبدر تنها در همجواری با گاوزبان اروپایی تحت تاثیر قرار گرفت. بین لایه های مختلف ماش در حضور ریحان و گاوزبان اروپایی اختلاف چندانی مشاهده نشد. به طور کلی، شاخص کلروفیل گاوزبان اروپایی در حضور علف های هرز و گیاهان پوششی در مقایسه با ریحان با کاهش چشمگیری مواجه شد. توزیع عمودی سطح برگ و ماده خشک ریحان فقط در تیمار وجین علف های هرز در هر سه لایه حفظ شد و ریحان در شرایط حذف رقابت با علف های هرز از توانایی بالاتری در حفظ ماده خشک خود در لایه های مختلف کانوپی در مقایسه با شرایط حضور گیاهان پوششی برخوردار بود. همچنین در این مطالعه حفظ سطح برگ و ماده خشک در هر سه لایه کانوپی گاوزبان اروپایی فقط در تیمار وجین علف های هرز و عدم حضور رقیب دیده شد. مجاورت گیاه پوششی شبدر با گاوزبان اروپایی نیز موجب توزیع عمودی ماده خشک در هر سه لایه کانوپی گردید. نتایج نشان داد بیشترین درصد اسانس و عملکرد اسانس در گیاهان ریحان و گاوزبان اروپایی در شرایط کشت خالص و عدم تداخل علف های هرز دیده شد. همچنین حضور گیاه پوششی ماش موجب به حداقل رسانیدن درصد اسانس و عملکرد اسانس در گیاهان فوق گردید. در بررسی توانایی تحمل رقابت (awc) نتایج نشان داد که از نظر توانایی تحمل رقابت با علف های هرز، ریحان و گاوزبان اروپایی در حضور گیاه پوششی ماش از کمترین توانایی رقابت برخوردار بودند.