گفتمان کاوی متون ادبی شکلی ویژه از کاربرد زبان است که از اواسط دهه های 60 و 70 قرن بیستم میلادی در پی تغییرات گسترده ی علمی معرفتی به سرعت وارد حوزه ی علوم انسانی شد. امروزه در حوزه ی نقد مدرن از جایگاه و اهمیّتی خاص برخوردار است. گفتمان کاوی دارای انواع زیادی است که مهمترین آنها عبارتند از: گفتمان ادبی و هنری، در گفتمان کاوی ادبی دو عنصر کلیدی بافتِ متن و بافت موقعیّتی بسیار حائز اهمیت است. مهمترین اهداف تحلیل گفتمان در حوزه ی ادبی در چند محور قابل دسته بندی است؛ زبان، تصویرپردازی (صور خیال)، تجربه ی بشری و بینامتنی. که از این میان نقش زبان و بینامتنی از برجستگی بیشتری برخوردار است. فرمالیست های روسی نخستین نظریه پردازانی بودند که بویژه موضوع «مناسبات میان متنی» را در نقد متون ادبی مطرح کردند. به طور کلی اساس این نظریه بر این است که نوآوری شاعران تنها در تصاویری که خلق می کنند نیست بلکه در زبانی است که به کار می گیرند. اثر هنری در ارتباط با آثار هنری دیگر از رهگذر تداعی با آن آثار فهمیده می شود. در پایان نامه ی حاضر که به شیوه ی تحلیلی، توصیفی در چهار فصل تنظیم شده است به بررسی و تحلیل آثار شاعر بزرگ، سعدی شیرازی در حوزه ی گفتمان کاوی پرداخته است. کلیدواژه ها: گفتمان، گفتمان کاوی، زبان، تصویرپردازی، تجربه ی بشری، بینامتنی، سعدی.