نام پژوهشگر: خانم شهلا رقیب دوست
مولود سادات صفوی خانم شهلا رقیب دوست
الف) موضوع و طرح مسئله(اهمیت موضوع و هدف): پردازش ساختار و معنی در بسیاری از نظریه های زبانشناسی حائز اهمیت است. پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسهای پردازش معنایی و ساختاری در اصطلاحات و غیراصطلاحات زبان فارسی انجامگرفتهاست و اهمیت آن در کشف ساز و کارهای ذهنی در فرایند درک زبان مجازی میباشد. ب) مبانی نظری:شامل مرور مختصری از منابع،چارچوب نظری، پرسشها و فرضیه ها: پژوهشهای زبانشناختی که با بهره گیری از تکنیک پتانسیل برانگیخته مغزی انجام شده است حاکی از تفاوت معنیداری در نحوه پردازش جملات ساده و اصطلاحی میباشد. بر اساس یافته های این پژوهش ها، ارتفاع دامنه مولفه اِن400 که شاخص پردازش معنیشناختی است در اصطلاحات بیشتر از غیراصطلاحات میباشد. همچنین، دامنه مولفه پی600 که شاخص پردازش مولفههای نحوی است دارای ارتفاع بیشتری در اصطلاحات نسبت به غیراصطلاحات است. با توجه به ویژگیهای خاص زبان فارسی، پژوهش در این زمینه در خور اهمیت است. بنابراین، نگارنده در تحقیق حاضر به بررسی مقایسهای پردازش اصطلاحات و غیراصطلاحاتی با ساختار نحوی یکسان که تنها در یک واژه با یکدیگر تفاوت دارند پرداخته است. فرضیه پژوهش حاضر این است که اصطلاحات اِن400 بزرگتری نسبت به غیراصطلاحات دارند، اما پی600 به دلیل ساختار نحوی یکسان در هر دو متغیر یکسان میباشد. پ) روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم،روش تحقیق،جامعه مورد تحقیق، نمونهگیری و روشهای نمونهگیری،ابزار اندازهگیری،نحوه اجرای آن،شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل دادهها: این پژوهش با بهرهگیری از دستگاه الکتروانسفالوگرام و روش پتانسیل برانگیخته مغزی روی 12 فرد سالم، فارسیزبان، ساکن تهران، راستدست، تحصیلکرده دانشگاه، 25 تا 35 سال و بدون سابقه بیماری اعصاب یا مصرف داروی اعصاب انجامپذیرفت. امواج مغزی حاصل توسط نرمافزار آسالب تحلیل شده و نتایج آن به لحاظ معنیداری آماری با نرمافزار اس.پی.اس.اس. مورد بررسیقرارگرفت. ت) یافته های تحقیق: نتایج حاکی از ارتفاع دامنه اِن400 بیشتری در پردازش اصطلاحات نسبت به غیراصطلاحات بود. همچنین، ارتفاع دامنه پی600 نیز در اصطلاحات بیشتر از غیراصطلاحات دیدهشد. مولفه اِن200 نیز که نمایانگر مرحله اولیه پردازش و مقولهبندی معنایی بود نیز اختلاف میانگین معنیداری را بین این دو متغیر نشانداد. ث) نتیجه گیری و پیشنهادات: بر اساس نتایج حاصل، دو فرضیه نخست نگارنده در مورد اِن200 (ارتفاع دامنه بیشتر در اصطلاحات نسبت به غیراصطلاحات) به اثباترسید که این نتایج نمایانگر مرحله اولیه پردازش زبان و مقولهبندی معنایی در بازه زمانی این مولفه میباشد. مولفه معنیشناختی اِن400 نیز در اصطلاحات ارتفاع دامنه بیشتری نسبت به غیراصطلاحات داشتهاست. بنابراین، میتوان گفت که ذهن در این بازه زمانی قادر به تفکیک این دو متغیر از هم میباشد و به طور موازی در دو سطح جداگانه اصطلاحات و غیراصطلاحات را پردازش مینماید. ، اما فرضیه برابری پی600 علیرغم وجود ساختار یکسان در دو متغیر رد شد که این نشاندهنده تعامل میان پردازش معنایی و نحوی و قدرت تفکیک مغز بین این دو متغیر میباشد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که پردازش نحوی به پردازش معنایی وابسته است. همچنین، یافتههای این پژوهش برتری یک نیمکره به نیمکره دیگری را در پردازش زبان مجازی نشاننمیدهد و نتایج آماری حاکی از مشارکت دوسویه نیمکرههای مغز در پردازش دادههای مطالعه حاضر میباشد. به لحاظ جنسیت نیز ارتفاع دامنه و زمان تأخیر اختلاف میانگین معنیداری در اِن200 و اِن400 نشاندادهاست که بر اساس آن پردازش معنایی در زنان زودتر از مردان صورتمیگیرد. اما به دلیل حجم کم نمونه از دو جنس مرد و زن، مطالعه در این مورد نیازمند تحقیق وسیعتری میباشد. در آینده، مطالعات تصویربرداری مغزی به خصوص پتانسیل برانگیخته مغزی در تمام سطوح زبان فارسی، از واج تا هجا، هجا تا واژه، واژه تا جمله و جمله تا گفتمان میتواند پرده از رازهای بسیاری در مورد نحوه پردازش زبان در مغز بردارد و در پژوهشهای میانرشتهای مانند مدلسازی زبان (زبانشناسی رایانشی) و گفتاردرمانی کاربردداشتهباشد.