نام پژوهشگر: سمیه مسرور حمزه کلایی
سمیه مسرور حمزه کلایی مسعود روحانی
چکیده حمیدالدین در قرن ششم هجری مقامات، سعدی در قرن هفتم هجری گلستان و سال ها بعد قاآنی در قرن سیزدهم هجری پریشان را نوشتهاند. هر سه کتاب فوق از لحاظ ساختاری، شباهت زیادی با هم دارند، به طوری که در هر سه اثر نویسندگان بعد از حمد و سپاس پروردگار و پیامبر، و آوردن فصلی جداگانه در سبب تألیف کتاب حکایت هایی را می آورند. و بعد از پایان حکایات در فصلی جداگانه ــ خاتمه الکتاب ــ تأکید می کنند که در نوشتن کتاب از نویسندگان دیگر چیزی را به عاریت نگرفته ایم. نثر هر سه اثر، نثری مسجع همراه با لغات و عبارات و آیات و اشعار عربی است. بیش تر جملات نیز در نثر این آثار دارای وزن عروضی هستند و با کوچک ترین تغییری تبدیل به شعر می شوند. از آن جا که تکرار بر موسیقی درونی متن می افزاید در هر سه اثر بسامد بالایی دارد و به صورت جمله، کلمه، سجع و جناس در اثر نویسندگان تکرار شده است. تشبیه، استعاره و کنایه در نثر هر سه اثر دیده می شود. بیش تر تشبیهات و استعارات در مقامات دور از ذهن و انتزاعی است؛ حمیدالدین از تشبیه و استعاره در مقامات بیش از گلستان و پریشان بهره برده است. اما بسامد کنایه در این سه اثر، در گلستان بیش تر است، و این ریشه در زبان سعدی در حکایات گلستان دارد؛ زیرا کنایه از یک سو ریشه در زبان مردم دارد و زبان سعدی، زبان مردم است. تصور می شود سعدی مضامین و جملاتی را از مقامات حمیدی، و قاآنی نیز مضامین و جملات و حکایاتی را عیناً از سعدی تقلید و اقتباس کرده است. در این پایان نامه سعی شده است ویژگی های سبکی هر سه اثر استخراج و نشان داده شود؛ و با آوردن شواهد از هر سه اثر سبک نویسندگان شناخته و وجوه تشابه و تفاوت آن ها مشخص شود. از این نظر، در دو حوزه زبانی و ادبی به بررسی آثار پرداخته شده است. کلید واژه: سبک، سبک شناسی، مقامات حمیدی، گلستان سعدی، پریشان قاآنی