محدوده ی پژوهش در این کار، رمان های زقاق المدق از نجیب محفوظ و همسایه ها از احمد محمود است،آثاری که در مکتب رئالیسم و با رویکردی واقع گرایانه نوشته شده اند. از آن جا که هر دو نویسنده، در دوره ای از زندگی شان به اندیشه های مارکسیستی توجه داشته اند، در این بررسی ها نیز به مکتب رئالیسم سوسیالیستی، نیم نگاهی شده است. تمامی عناصر داستانی، مانند: پیرنگ، شخصیت پردازی، توصیف، درونمایه و ... در دو دسته ی کلی، تحت عنوان ساختار و محتوا، ، مورد تحلیل و بررسیِ تطبیقی قرارگرفته اند. همانندی ها و تفاوت ها، با توجه به نگرش هر دو نویسنده، مشخص گردیده و فضای رمان ها، تشریح شده است. در این نقدگونه ی پژوهشی، آن چه حاصل آمده است، اوضاع سیاسی و اجتماعی تقریباً مشترکی است که منجر به ظهور آثاری شده است با ویژگی هایی نسبتاً همانند. نجیب محفوظ به عنوان سردمدار رمان مدرن عربی و احمد محمود به عنوان برجسته ترین رمان نویس رئالیست فارسی، توانسته اند دغدغه های نسلی برآمده از تنگناهای سیاسی و آشفتگی های فرهنگی را منعکس نمایند و بازگوکننده ی دوره ی گذارِ ایران و مصر، از سنت به مدرنیسم باشند. هر دو چالش های تجدد و سنت را پیش رو می گذارند و خواننده را به یک بازخوانی داستانی، از جریان حاکم بر سرنوشت مردم، در زمانه ای نه چندان دور دعوت می کنند. آن چه نتیجه می شود، رگه های مشترک عدالت خواهی، آزادی و ظلم ستیزی است که هم چون آرمانی مشترک و دور از دسترس، در بستر داستان هایی واقع گرایانه و متعلق به توده ی مردم شکل گرفته است.