توجه کردن به شرایط اجتماعی نزول قرآن نکته ای کلیدی در فهم مضامین قرآنی است و به همین دلیل مباحثی تحت عنوان انسان شناسی یا مردم شناسی در قرآن در دوران معاصر مطرح شده است. البته این مطلب به این معنا نیست که قرآن بازتاب فرهنگ زمانه ی خود است بلکه قرآن دارای دو سطح انسانی و الهی است که این امکان را فراهم می کند تا از خلال مفاهیم مطابق با فرهنگ آن زمان مفاهیم کلی و فرا مکان و فرا زمان را استخراج کرد.یکی از موضوعات شایسته ی پژوهش، ازدواج در قرآن است. آنچه از کتابهای تاریخ جاهلیت به دست می آید آن است که پیش از اسلام به جز ازدواجی که اسلام آن را تأیید نموده و ازدواج محصن نامیده می شود؛ انواع دیگری از ازدواج همچون نکاح استبضاع، نکاح صواحب الرایات، نکاح جمعی و.........وجود داشته که مبتنی بر امیال حیوانی همچون شهوت، تفاخر(به دست آوردن نسب بهتر)و....بوده است. پیامبر اسلام (ص) در چنین جامعه ای مأموریت یافت تا تمام امیال حیوانی آنهارا تعالی بخشیده، الهی کند. ازدواج و شیوه تعامل با همسر نیز از جمله همین امور بودکه پیامبر تلاش می کرد آن اهداف پست را به اهدافی متعالی همچون کامل کردن یکدیگر، رسیدن به آرامش برای عبودیت خداوند و....تبدیل کند. مباحث ازدواج در اسلام تاکنون عموماً شامل مسائل فقهی واخلاقی بوده است. در صورتی که بررسی فرهنگ ازدواج در صدراسلامبا نگاه مردم شناختی و بررسی آیات مرتبط در فضاینزول می تواند معارف و راهکارهای جدیدی ارائه دهد. مردم شناسی فرهنگی(که این پایان نامه از آن کمک می گیرد) خطوط تمدن و فرهنگ یامنشهای فرهنگی گروههای انسانی را بررسی می کند(عسکری خانقاه حسن، 36:1373).تمایز این پایان نامه با پژوهشهای دیگراین است که این پایان نامه با نگاه فرهنگ شناختی به مسأله مینگرد؛بنابراین احکام واخلاق ازدواج خارج از اهداف اصلی پژوهشگر است وهدف اصلی بررسی تحول فرهنگی درفضای ازدواج توسط قرآن و تأثیر آن تا زمان حاضر است.برای این منظور بایدفرهنگ حاکم بر ازدواج قبل از اسلام،فرهنگ پیشنهادی یا تغییرات فرهنگی قرآن در ازدواج و تأثیرات این تغییر فرهنگ در فهم اجتماعی ازدواج بررسی شود. برای رسیدن به این هدف بهترین ابزار علم مردم شناسی است زیرا مردم شناسی به بررسی لایه ی فرهنگی زندگی مردم می پردازد و بی شک بکی از مهم ترین مولفه های فرهنگی ازدواج است.این پایان نامه در تلاش است تا با نگاه مردم شناسی هنجارهای حاکم بر ازدواج را در عصر نزول کشف نموده و با تبیین و بررسی آن علاوه بر ارائه فهمی جدید از آیات مرتبط راهکار جدیدی برای حل پرسش ها و مشکلات ازدواج در جامعه ی امروز بیابد و درحد توان الگویی قرآنی برای فضای امروز ارائه دهد. نتایج:فصل اول:1-فرهنگ ازدواج دراقوام نشانگر این است که بدون بهره گیری از دین الهی، بشر همواره در پی بهره گیری از دیگران به سود خود می باشد و قانون همیشگی او غلبه قوی بر ضعیف است.بنابراین باید احکامی الهی که مصلحت های فردی و اجتماعی را در نظر داشته باشد به مدیریت بخش های مختلف زندگی فرد و از جمله ازدواج و تبیین وظایف و حقوق افراد در خانواده بپردازد. 2-ادیان مختلف ناگزیر از بحث در مورد ازدواج بوده اند و هرجا نیاز انسانییا اجتماعی نادیده گرفته می شد و یا تبیینی اشتباه و غیر کاربردی ارائه می شد، پس از سالها به خاطر تأثیر مستقیم آن در زندگی افراد، پیروان آن دین مجبور به تغییر و اصلاح آن می شده اند. فصل دوم:هرچند جاهلیت فضایی آکنده از فساد و ظلم و تبعیض تصویر شده ولی در همان فضا فضیلت های انسانی نظیر سخاوت، شجاعت و عفت در میان مردم ارزشمند تلقی شده و افراد برای رسیدن به سروری، سعی در بدست آوردن و یا حداقل تظاهر به داشتن این صفات می کردند. 2-شرایط محیطی طاقت فرسا و نوع زندگی مبتنی بر جنگ و غارتگری تأثیر زیادی بر نگاه آنان به زن و ازدواج داشته است. در چنین جامعه ای نیاز اصلی و اولیه تأمین خوراک و حفظ امنیت بوده و بنابراین آنان در قبال تأمین خوراک و امنیت زنان از آنها توقع سود آوری متقابل داشته اند.همین مسأله موجب می شد برخی مردان که سرپرست زنان به حساب می آمدند از طریق ازدواج آنان پولی به دست آورند و شوهران آنان نیز از آنان توقع به دنیا آوردن پسران زیاد برای قدرتمند تر شدن داشته اند، در نتیجه هر زنی که از انجام این وظایف بازمی ماند، سربار و ضعیف به حساب می آمد. فصل سوم:نقطه ی اوجی که قرآن برای انسان در نظر گرفته رسیدن به مقام عبودیت است. تمام طراحی ها و جهت گیری های آیات به سمت تحقق این هدف است. اسلام با توجه به یک نیاز ضروری زندگی بشر و یکی از مراحل مهم زندگی او، در تلاش است تا او را از لایه ی حیوانی غرایز عبور داده و از آن ابزاری در جهت تعالی و تسریع در هدف نهائی خلقت انسان بسازد. در این راه به توصیه های اخلاقی بسنده نکرده؛ بلکه با نمونه قرار دادن جامعه ایکه در آن نازل شده به انسان کمک می کند تا با متناسب سازی آن با فرهنگ ازدواج درجامعه ی خود، ازدواج مطلوب در هر عصر را بیابد. از جمله ی این مفاهیم که از تغییرات مصداقی قرآن برداشت می شود، بهره مندی از کرامت انسانی زوجین در زندگی و لزوم حفظ و احترام به آن، دور بودن زوجین از فساد و انحراف برای تحقق خصوصیت انس و آرامش، سالم سازی فضای جامعه که منجر به حفظ حریم زن و شوهر و تحکیم پیوند آنان می گردد؛ است. اینها مفاهیمی است که فراتر از هر عصر و مکان و قابل تطبیق با هر فرهنگ است.

گسترش و استفاده روز افزون از فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی هم چون شبکه های اجتماعی مجازی ، امروزه منجر به تغییرات عمیقی در سبک و شیوه زندگی افراد جامعه گشته اند. در واقع در دوران حاضر، افراد با موج جدیدی از الگوهای هویت یابی رو به رو شده اند که در گذشته دسترسی به آنها غیرممکن بود. جوانان یکی از مهمترین اقشاری هستند که به دلیل خصوصیات مربوط به دوره جوانی بیشترین تاثیر را از این رسانه های نوین دیجیتالی پذیرا خواهند شد. به همین دلیل هدف نوشتار حاضر بررسی پیامدهای شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت اجتماعی جوانان شهر اصفهان است. پژوهش حاضر به صورت پیمایشی و با استفاده از روش نمونه گیری داوطلبانه و در دسترس و بهره گیری از پرسش نامه اینترنتی محقق ساخته، با تکیه بر آرا اندیشمندان اجتماعی در زمینه هویت اجتماعی و نظریه های استفاده و رضایت مندی، کاشت و ساخت یابی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کاربران جوان شبکه های اجتماعی مجازی شهر اصفهان تشکیل می دهند. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که میزان مشارکت و فعالیت کاربران در شبکه های اجتماعی مجازی و میزان استفاده در هر بار متصل شدن به این شبکه ها باعث تضعیف هویت خانوادگی کاربران؛ مدت زمان عضویت و مدت زمان استفاده باعث تضعیف هویت دینی و ملی کاربران، همچنین انگیزه و هدف کاربران در استفاده از شبکه های اجتماعی اینترنتی باعث تضعیف هویت دینی کاربران می شوند. علاوه بر این حضور در شبکه های اجتماعی باعث تقویت هویت مدرن و مصرفی کاربران جوان این شبکه ها می شوند.

از آنجا که امروزه بدن و چگونگی نمود آن یکی از عوامل اساسی در ایجاد و ابراز تمایزات اجتماعی بشمار می رود، این پدیده تبدیل به مفهومی پایه ای و مهم در مباحث جامعه شناختی گشته است. بر همین مبنا است که افراد تلاش می کنند با بهره گیری از روش های گوناگون، تغییرات بهینه ای در بدن خویش اعمال نموده و از این طریق کیفیت ظاهری بدن خود را به شکل بارزی به فرم ایده آل و تبلیغ شده ی آن نزدیک نمایند. اما در مسیر نیل به این هدف، عوامل متعددی ایفای نقش کرده و بر شانس موفقیت افراد تأثیر می گذارند. بنابراین کسانی که به هر دلیل از دست یافتن به چنین ایده آلی باز می مانند، علاوه بر احساس شکست و ناکامی، نوعی احساس فشار اجتماعی، افسردگی، شرم و نارضایتی از بدن خویش را تجربه می کنند. پژوهش حاضر تلاشی است که با هدف کشف، تحلیل و بررسی عوامل موثر بر شکل گیری تصویر بدنی منفی در گروه سنی دانشجویان، در هر سه مقطع تحصیلی و به تفکیک جنسیت انجام پذیرفته است. برای این منظور و با هدف کشف لایه های عمیقی از تجربیات و انگیزه های درونی افراد، استفاده از روش تحقیق تلفیقی، به عنوان روش حاکم بر مسیر تحقیق، مد نظر قرار گرفته است. بدین صورت که ابتدا طی پیمایشی با حجم نمونه ی 385 نفری از دانشجویان ساکن در خوابگاه های دانشگاه اصفهان که به صورت نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شده اند، پرسشنامه ی استاندارد mbsrq مورد آزمون قرار گرفته و پس از تحلیل داده های به دست آمده تعداد 30 نفر از افراد دارای تصویر بدنی منفی، جهت انجام مصاحبه های عمیق انتخاب شدند. منطق روش شناختی حاکم بر بخش کیفی مطالعه حاضر، که در حقیقت اصلی ترین قسمت آن بشمار می رود، روش نظریه ی زمینه ای است. که طی آن با استفاده از انجام مصاحبه های عمیق و نیمه ساختار یافته تلاش شده است اصلی ترین عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری تصویر بدنی منفی مورد کندوکاو قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که اصلی ترین مقوله در شکل گیری تصویر بدنی منفی، احساس عدم رضایت و یا نارضایتی از تصویر بدنی است که تحت تأثیر عوامل متعددی هم چون، تآثیرات خانواده، عوامل ژنتیک و بیولوژیک، درونی کردن نگرش های جنسیتی، ایده آل سازی رسانه ای، محیط های اجتماعی، پوشش، الگوها و معیارها، انگیزه های ازدواج و ارتباط با جنس مخالف، کسب احترام و توجه و نهایتاً عوامل فرهنگی و اقتصادی شکل گرفته و در تعامل با تکرار تجربه های منفی و ترس و هراس از تجربه ی مجدد آن، ایجاد کننده ی نوعی فشار روانی است که با حالت هایی هم چون، بدخلقی، عصبانیت، افسردگی و مانند آن نمود می یابد. که پیامد نهایی چنین حالتی تلاش برای هماهنگ شدن با معیار های زیبایی و تغییر بدن است.

بدون شک اوضاع سیاسی، اجتماعی، شیوه زندگی مردم و آداب و رسوم آن ها، بر آثار ادبی تأثیر مستقیمی دارد. از سوی دیگر جامعه شناسی ادبیات، یکی از شیوه های جدید و کار آمد نقد متون ادبی است که امروزه، در تحلیل انواع ادبی نوین، به ویژه رمان معاصر کاربرد فراوان دارد. و از آنجا که رمان به دنبال واقعیت است و از دید نویسنده پیوندی مستقیم میان واقعیت و حقیقت وجود دارد، پس حقیقتِ فرد و زندگی او را می توان، در قصه اجتماع یعنی «رمان» یافت. از جمله این رمان های واقعگرا، می توان به «همسایه ها» نوشته احمد محمود داستان نویس معاصر کشورمان و «عماره یعقوبیان» اثر علا الاسوانی نویسنده و منتقد مصری، اشاره نمود. در هریک از این دو اثر به عنوان آثاری از تحولات دوره گذار، نویسنده در قالب زندگی افراد یک ساختمان، ابعاد واقع گرایانه طبقاتی و مسائل اجتماعی دیگری چون: آگاهی و تنش طبقاتی، تبیین ساختار طبقاتی از دیدگاه اقتصادی و اجتماعی، شکاف و نابرابری و... را به تصویر کشیده است. که در قالب آن می توان تاریخ معاصر را مشاهده کرد. نوشتار حاضر به بررسی عناصر اجتماعی در این دو داستان می پردازد و همچنین بررسی و نقد جنبه های اجتماعی و سیاسی را در دو اثر دنبال می کند. با توجه به آن که پژوهش در زمینه نقد جامعه شناختی در عرصه ادبیات تطبیقی بین زبان های عربی و فارسی، خصوصا در حوزه ادبیات داستانی بسیار کم مایه است، این رساله در ابتدا مبانی رئالیسم اجتماعی را بیان می کند و سپس ارتباط آن ها را با محتوای دو داستان بررسی می نماید. البته در مسیر این بررسی توانسته ایم نشان دهیم که رمان، به عنوان یکی از شاخه های مکتب ادبی، می تواند در ارتباط با مطالعات جامعه شناختی قرار بگیرد. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده است، که ابتدا از روش کتابخانه ای و مطالعه کتاب ها و مقاله ها اطلاعات اولیّه کلّی جمع آوری شد، سپس با استفاده از روش تحلیل محتوا، مسائل اجتماعی در هر یک از دو رمان به صورت تطبیق مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده : دستیابی به هویتی فرهنگی شرط لازم و ضروری زندگی هر فردی است. بدون مشخص بودن چارچوب آن، انسان ها نمی توانند به صورت معنا دار و پایدار با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. به همین دلیل «بحران هویت» زندگی افراد و گروه ها را به صورتی جدی مختل می کند. امروزه نیز به دلیل شتاب روز افزون جهانی شدن و فشردگی زمان و فضا در همدیگر بحث «بحران هویت» یکی از جنجالی ترین بحث های جوامع بشری است. از آن جایی که ادبیات و هنر، به ویژه ادبیات داستانی ریشه در شرایط اجتماعی دارد، جنبش ها و معضلات جامعه در خلق این آثار هنری نقش پر رنگی داشته است. نویسندگان واقع گرا نیز این مسائل جامعه را در بطن رمان خود منعکس ساخته و خود را همدل با جامعه در مقابل این مشکلات می بینند. دو رمان «ثریا در اغماء» اثر اسماعیل فصیح نویسنده ماهر و پر تلاش کشورمان و «شیکاگو» اثر علاء الأسوانی نویسنده معاصر و مشهور مصری، از جمله آثار رئالیستی به شمار می آیند که به مسأله هویت و بحران هویت توجه داشته اند. در هر یک از این دو اثر ادبی، نویسندگان از رئالیسم اجتماعی به رئالیسم اجتماعی ـ روانشناسی گریز می زنند؛ و با بررسی بزرگترین معضل بشر امروزی در پی پاسخ دادن به سوال «من کیستم ؟» به کمک هموطنان خویش می آیند. این پژوهش سعی کرده است با کمک گفتمان غرب زدگی و بازگشت به خویشتن و رویکرد های پساساختار گرایی و پست مدرنیسم و نیز گفتمان های جدید که به نقش اجتماع در شکل گیری هویت تأکید دارند، موضوع هویت و شکل گیری آن را در این دو اثر ادبی مورد کنکاش قرار دهد. همچنین این نوشتار بحران هویت را در ابعاد مختلف هویت فردی، فرهنگی، ملی و... در دو راستای مهاجرت و رویاروی با دیگری مورد بررسی قرار داده است. از این پژوهش می توان چنین برداشت کرد که، دو رمان «ثریا در اغماء» و «شیکاگو» نمایان گر وضعیت آستانه ای فرد مهاجر و درگیری او با هویت فرهنگی دیگری است. علاوه بر این، دو نویسنده بر آنند که رابطه برخی از افراد مهاجر با وطن خویش سست و شکننده شده و به مرور زمان همراه با تشویش و اضطراب در برگزیدن هویت جدید اقدام به بازگشت به خویشتن می کنند.

پایان نامه حاضر به بررسی چگونگی بازنمایی شرق اسلامی در سینمای هالیوود در بستر گفتمان شرق شناسی و نوشرق شناسی می پردازد. سال های 2000 تا 2012 به دلیل اهمیتی که در بازنمایی های کلیشه ای از مسلمانان بعد از حوادث یازدهم سپتامبر شکل گرفت مورد توجه و بررسی قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق شامل تمامی فیلم هایی می شود که بین سال های 2000 تا 2012 در مورد شرق اسلامی ساخته شده اند. در این میان 5 فیلم بابل، اسکندر، یونایتد 93، آرگو و جنگ چارلی ویلسون به عنوان نمونه انتخاب شدند. هدف اصلی تحقیق عبارت بود از: بررسی چگونگی بازنمایی شرق در سینمای هالیوود بین سال های 2000 تا 2012 . در این تحقیق از نظریات ادوارد سعید در مورد شرق شناسی، نظریه گفتمان فوکو و نظریه بازنمایی استوارت هال در مورد بازنمایی به عنوان چهارچوب نظری استفاده شد و از چهارچوب تحلیل گفتمان انتقادی هالیدی، کرس، ون لیوون و ایدما به عنوان چهارچوب روش شناختی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهند که شرق به عنوان «دیگری » فرو دست غرب در این فیلم ها مورد بازنمایی قرار گرفته است. جایگاه مسلمانان و شرق جایگاهی حاشیه ای و بازنمایی غرب به عنوان «سوژه دارای اهمیت» در کانون قدرت و تسلط بر شرق انجام شده است.

داغ ننگ پدیده ای است ساختگی و وابسته به زمان و مکان، فشار اجتماعی موذیانه ای که جامعه بسته به فرهنگ مسلط آن را خلق و بر پیشانی کسانی می زند که از هنجارهای مرسوم جامعه تجاوز کرده اند. توجه بیش از حد به نقش ازدواج در جامعه ی ما، به ویژه در مناطقی که ارزش های سنتی و مردسالارانه هنوز تاثیرگذار است، برای هویت یابی زنان، منجر به قرار گرفتن دخترانی که از سن مطلوب ازدواج از نگاه جامعه گذر کرده اند در معرض داغ ننگ ناشی از تجرد می شود. این پژوهش ابتدا با هدف رسوخ به بطن دنیای دختران مجرد ?? سال به بالا و دست یافتن به واقعیت محض و ملموس تجربه زیسته ی آنان با اتخاذ روش کیفی به شیوه ی پدیدار شناسی به دنبال کنکاش در خصوص مفهوم داغ ننگ ناشی از تجرد در سطح درونی شده می باشد. یافته های پژوهش حاکی از حضور پر رنگ داغ ننگ برآمده از تجرد در تجربه زیسته ی افراد مورد بررسی است. مرحله دوم پژوهش با هدف سنجش پدیده ی داغ ننگ تجرد در روابط رودررو و میدان کنش متقابل با افراد عادی به شیوه ی پیمایش به دنبال کنکاش در نگرش افراد در باب تجرد دختران ?? سال و بالا تر می باشد. در این راستا با بهره گیری از نظرات گافمن و بوردیو و همچنین نظریه یادگیری اجتماعی و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی سهمیه ای به تفکیک سن و جنس و منطقه سکونت ???نفر از افراد ??-?? ساله ی شهر یزد با ابزار پرسشنامه به آزمون درآمدند. یافته های این پژوهش حاکی از حضور پدیده ی داغ ننگ اجتماعی تجرد در قریب به ??درصد از افراد مورد مطالعه دارد. بدین معنا که نیمی از افراد ??-?? ساله ی شهر یزد دارای باور ها و عقاید کلیشه ای منفی نسبت به دختران مجردی هستند که جرمشان گذر از سن ایده آل ازدواج از نگاه افراد جامعه ای است که در آن می زیند، باورهایی داغ زننده که به طور باالقوه احتمال قوی بروز کنش هایی منفی علیه گروه داغ خورده توسط آنان را هشدار می دهد.