نام پژوهشگر: مرتضی سلمان نژاد
مرتضی سلمان نژاد احمد پاکتچی
چکیده تدبّر در قرآن یکی از مهم ترین و کلیدی ترین مفاهیم قرآنی به شمار می آید که به تصریح خود آیات، غایت نزول قرآن کریم است. اگرچه پژوهش و تحقیق حول واژه مذکور در سده های نخستین شروع شده است، لیکن باید اذعان نمود که در مدت چند ساله اخیر شاهد سیل تحقیق و پژوهش در رابطه با تبیین بیشتر ابعاد واژه تدبّر می باشیم. جستار در پیش رو نیز به نوبه خود در تلاش است این بار با بکارگیری ابزار علم معناشناسی و زبان شناسی به تحلیل مولفه های معنایی تدبّر بپردازد. از این رو مباحث حول تدبّر با تکیه بر سه رویکرد ساختاری، ریشه شناسی و تاریخ انگاره پی گرفته شده است. با عنایت به رویکرد ساختاری می توان واژه تدبّر در قرآن را نوعی از فهم و ادراکی از طریق سمع کلام الله و سنجش نسبت آن با رسولی الهی (به عنوان تلاوت کننده/ تالی) جهت دریافت قلبی دلالت آیات بر منشأ الهی آن بیان داشت. از طرف دیگر با تاکید بر رویکرد ریشه شناسی سعی شده است تا فرایند ساخت این واژه از ماده [دبر] به ساخت «تدبّر» به کمک ساخت مشابه (تیپولوژی) آن در زبان انگلیسی تبیین گردد و سرانجام با تکیه بر رویکرد تاریخ انگاره تلاشی در ارائه تحلیلی تاریخی از انگاره تدبّر صورت پذیرفته است. واژگان کلیدی: قرآن کریم، تدبّر، معناشناسی، ساختاری، ریشه شناسی، تاریخ انگاره.