اهمیت بررسی عوامل موثر بر هوش معنوی، ظهور دوباره کشش معنوی و نیز جستجوی درک روشن تری از ایمان و کاربرد آن در زندگی روزانه است که با پیدایش معنویت های نو ظهور ممکن است به انحراف کشانده شود. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی هوش معنوی به منظور ارائه الگوی تربیتی است. این پژوهش در دو مرحله کیفی و سپس کمی انجام شده است. روش تحقیق کیفی از نوع تبیینی و علی و روش تحقیق کمی توصیفی و از نوع همبستگی است. مطالعه کیفی به منظور تعیین عوامل تربیتی روی 6 نفر از افرادی که در پرسشنامه هوش معنوی نمره بالا و 6 نفر از افرادی که نمره پایین کسب کرده بودند انجام شد. متغیرهای استخراج شده در این مرحله در مطالعه کمی به عنوان متغیرهای پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. جامعه آماری در پژوهش کیفی دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان و در مطالعه کمی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد بودند. در مطالعه کمی تعداد افراد نمونه پس از حذف تعداد 3 نمونه پرت به 287 نفر رسید که با روش خوشه ای سهمی برگزیده شدند. از پرسشنامه هوش معنوی کینگ به عنوان شاخص هوش معنوی و پرسشنامه های محقق ساخته ی توجه به معنویت و عقاید دینی، الگوپذیری از والدین، شیوه حل تعارض، حمایت عاطفی خانواده، نوع کنترل خانواده، نقش دوستان، نقش اساتید و معلمان و نقش فضای معنوی استفاده شد. نتایج مطالعه ی کیفی نشان داد که دانشجویان دارای هوش معنوی بالا در متغیرهای حل تعارض، حمایت عاطفی خانواده، نوع کنترل خانواده، نقش دوستان، نقش اساتید و معلمان، نقش فضاهای معنوی با دانشجویان دارای هوش معنوی پایین متفاوت بوده اند. نتایج بیانگر آن است که متغیرهای تربیتی توجه به معنویت و عقاید دینی فرزندان، الگو پذیری از والدین، شیوه حل تعارض، محبت و حمایت عاطفی خانواده، اساتید و معلمان، فضاهای معنوی اثر معنادار بر هوش معنوی داشته اند و متغیر توجه به معنویت و عقاید دینی و متغیر اساتید و معلمان اثر مستقیم بر هوش معنوی داشتند. الگوی تربیتی هوش معنوی تفاوت معناداری بین پسران و دختران نشان نداد.