تنوع موضوعی از ابتدای شکل گیری ادب فارسی به اشکال گوناگون وجود داشته است و هرچه از آغازشعر فارسی می گذرد، بر وسعت و عمق آن افزوده شده است. در سده های هفتم و هشتم هیچ موضوع مهمی نیست که توجه شاعران را جلب نکرده باشد از توحید و نعت گرفته تا انتقاد اجتماعی و عشق در تمام ابعاد دنیوی و عرفانی آن. دیوان سیف فرغانی شاعر برجسته قرن هفتم و سالهای آغازین سده هشتم مشحون از موضوعات گوناگون شعری است به گونه ای که دیوان او آیینه تمام نمای اجتماع روزگار شاعر و احوال شخصی وی است مهمترین موضوعات شعر او عبارتند از توحید، نعت، منقبت و مرثیه، انتقاد اجتماعی، وصف، شکواییه، مفاخره، عشق، اخوانیات، زبان حال، عرفان و پند و موعظه. تحلیل این موضوعات موضوع پژوهش حاضر است که در چهار فصل تدوین شده است: فصل اول به کلیات و تعاریف اختصاص دارد. فصل دوم مشتمل است بر بررسی اوضاع سیاسی - اجتماعی سده های هفتم و هشتم، زندگی، اندیشه و طرز سخن شاعر. فصل سوم که بخش اصلی تحقیق محسوب می شود به بررسی و تحلیل موضوعات شعری دیوان شاعر در شانزده قسمت اختصاص یافته است، موضوع فصل چهارم بررسی بهره گیری شاعر از دانسته های رایج روزگار خویش است و در آن مواردی چون استفاده شاعر از آیات، احادیث، نجوم، موسیقی، شطرنج، طب، بازی ها و سرگرمی ها بررسی شده استهرچند بیشتر موضوعات شعر فارسی در دیوان سیف فرغانی آمده است اما می توان انتقاد اجتماعی و عشق و تغزل را موضوعات عمده دیوان وی دانست به ویژه انتقاد از اجتماع در تمام مظاهر آن در دیوان او بسیار چشمگیر است و ازین حیث در طول تمام ادوار شعر فارسی چهره او ممتاز و بی همتا مانده است.