قرآن کریم حقیقت لفظی و کتبی عالم وجود است و به همین نسبت، عالم هستی نیز حقیقت عینی و تکوینی قرآن می باشد. بدین لحاظ «بسم الله الرحمن الرحیم» سرآغاز کلمات خداوند در کتاب آسمانی و سرسلسله کلمات وجودی حق در نظام تکوینی عالم است. از این رو بسیاری از عرفا به تبیین و تفسیر عرفانی این آیه شریفه پرداخته اند. در این پژوهش به اجمال، نظرات مهمترین این عرفا مرور و به تفصیل، آراء امام خمینی(س) و عبدالکریم جیلی تبیین، تطبیق و مقایسه شده است. همچنین کتاب «الکهف و الرقیم فی شرح بسم الله الرحمن الرحیم» اثر جیلی برای اولین بار ترجمه شده است. در تبیین عرفانی بسم الله، همه عالم اسماءالله و آیات حقّند که مطابق با کمال وجودی در مراتب وجود مرتّب شده اند؛ اسم اعظم اوّلین، بزرگترین و محیط ترین آیه و تجلّی خداوند است و در هر مرتبه از مراتب ذات و صفات و افعال به تناسب همان مرتبه تعریف می گردد. بسم الله در هر سوره و بلکه در هر قول و فعل با بسم الله دیگر سوره ها و افعال و اقوال متفاوت است. باء بسم الله به اعتباری تجلی اول یا حقیقت محمدیه است که مصداق عینی اسم اعظم حق می باشد. همچنین رحمان، ظهور بسط وجود و رحیم، ظهور کمال وجود است.