امروزه مصرف نانومواد در زمینه های مختلف صنعتی و کاربردهای زیست پزشکی آن رو به گسترش و پیشرفت است. همزمان با این پیشرفت، در ارتباط با عوارض مصرف این مواد بر سلامتی، ارزیابی دقیقی صورت نگرفته است. بنابراین در این مطالعه اثر نانوذرات اکسیدآهن بر فرایند حافظه احترازی غیرفعال و مقایسه آن با اکسیدآهن معمولی در موش صحرایی نر بالغ با استفاده از دستگاه استپ ترو ارزیابی شد. بدین منظور اکسید و نانواکسیدآهن با مقادیر ( mg/kg10 و 5 ،1 ،2/0 ،0) به صورت پیش از آموزش تجویز شد و حافظه ی کوتاه مدت آنها 90 دقیقه و حافظه بلند مدت 24 ساعت، 48 ساعت و یک هفته پس از آموزش مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه مقدار mg/kg5 اکسید و نانواکسیدآهن پیش از آزمون جهت بررسی اثر آن در به خاطرآوری حافظه اعمال شد و نهایتا هیپوکامپ دو طرفه این گروه ها جهت سنجش میزان نوروترانسمیترها (سروتونین، دوپامین و متابولیت های نوراپی نفرین و اپی نفرین) خارج گردید. تزریق پیش از آموزش مقدار mg/kg1 نانواکسید آهن در حافظه کوتاه مدت و بلند مدت و مقادیر mg/kg5 و 2/0 نانواکسید آهن در حافظه بلند مدت، اختلال ایجاد نمود. اکسیدآهن معمولی نیز در مقدار mg/kg5 باعث اختلال در حافظه بلند مدت شد. مقدار mg/kg10 هر دو سایز اکسیدآهن تغییراتی را در حافظه کوتاه مدت و بلند مدت ایجاد نکرد. نتایج حاصل از سنجش نوروترانسمیترها نشان داد که سطوح سروتونین در گروه دریافت کننده اکسیدآهن به صورت معنی داری (05/0‍‍p<) افزایش و سطوح دوپامین و متانفرین به طور معنی داری (به ترتیب 01/0‍‍ p< و 001/0‍‍ p<) در هر دو گروه دریافت کننده دارو کاهش یافتند. سطوح نورمتانفرین نیز در هر دو گروه نسبت به گروه کنترل افزایش یافت اما این تغییر معنی دار نبوده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد تجویز اکسیدآهن در هر دو شکل معمولی و نانو توانسته است حافظه احترازی غیر فعال را به صورت وابسته به مقدار (البته در محدوده ی خاص) کاهش دهد ولی در بازیابی حافظه اختلالی ایجاد نکرده است. ضمن این که تاثیر نانوذرات اکسیدآهن در تخریب حافظه چندین برابر (تقریبا 5 برابر) بیشتر از اکسیدآهن معمولی بوده است که این تفاوت از نظر آماری معنی دار می باشد. با توجه به نتایج بدست آمده به نظر می رسد که تخریب حافظه ناشی از اعمال اکسید و نانواکسیدآهن ممکن است به دلیل اختلال در سیستم های نوروترانسمیتری موثر در فرایند حافظه از جمله دوپامینرژیک، سروتونرژیک و نورآدرنرژیک باشد.