به منظور بررسی تنوع ژنتیکی صفات مورفولوژیک مرتبط با عملکرد علوفه و بذر در 150 ژنوتیپ یونجه و تعیین روابط بین صفات و همچنین، گروه بندی ژنوتیپ ها از طریق روش های چند متغیره، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 2 تکرار در سال زراعی 90-89 در مزرعه پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا اجرا گردید. تجزیه واریانس 19 صفت موثر در عملکرد علوفه در چین اول و 15 صفت موثر بر عملکرد بذر در چین دوم نشان داد که برای کلیه صفات مورد ارزیابی تنوع زیادی بین ژنوتیپ ها وجود دارد. ضرایب تنوع فنوتیپی برای کلیه صفات از ضرایب تنوع ژنتیکی بزرگ تر بودند. بیشترین ضریب تنوع ژنتیکی در چین اول به عملکرد تر و خشک علوفه و وزن تر و خشک ساقه و در چین دوم به وزن بذردر بوته، عملکرد بذر و شاخص برداشت اختصاص داشت. بیشترین عملکرد خشک علوفه در چین اول و دوم مربوط به ژنوتیپ x1312(85) بود. ژنوتیپ محلی شاپور از نظر کیفیت علوفه برتری داشت. ژنوتیپ کدی91 برترین ژنوتیپ از نظر عملکرد بذر بود. تجزیه مرکب صفات بر اساس طرح کرت های خرد شده در زمان برای داده های حاصل از دو چین، حاکی از وجود تنوع زیاد بین ژنوتیپ ها بود. ژنوتیپ های قره یونجه101 و فیض48 دارای بالاترین عملکرد علوفه تر و ژنوتیپ های x1312(85) و فیض48 دارای بیشترین عملکردخشک علوفه بودند. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که مهمترین صفات موثر بر عملکرد علوفه خشک، صفات عملکرد تر علوفه، وزن خشک بوته و وزن خشک ساقه بودند در حالی که مهمترین صفات تاثیر گذار بر عملکرد بذر به ترتیب شامل شاخص برداشت، وزن خشک علوفه، وزن بذر در بوته و وزن خشک بوته بودند. تجزیه خوشه ای در چین دوم 4 گرو عمده را آشکار ساخت و مشخص نمود که تنوع ژنتیکی با تنوع جغرافیایی مطابقت ندارد. ژنوتیپ های خوشه سوم، دارای حداکثر عملکرد بذر و علوفه بودند و زمان رسیدگی متوسطی داشتند.به علت دارا بودن حداکثر اختلاف بین ژنوتیپ های گروه های 3 و 4 ، این ژنوتیپ ها برای استفاده در تلاقی با هدف ایجاد تنوع بیشتر مناسب هستند. در تجزیه به مولفه های اصلی برای چین اول، 7/76 درصد از تغییرات توسط 4 مولفه اول توجیه شد و مولفه های اول و دوم به ترتیب عملکرد و کیفیت علوفه تلقی گردید. درتجزیه به مولفه های اصلی برای چین دوم، چهار مولفه اول 66 درصد از واریانس کل را توجیه کردند. مولفه اول به عنوان مولفه کاهش عملکرد بذر و مولفه دوم به عنوان مولفه کاهش عملکرد علوفه نام گذاری شدند.