مقدمه در طول دوران حیات بشر، همواره استفاده از مواد طبیعی موجود در محیط زندگی انسان یکی از راه های مقابله با بیماری ها، آسیب ها و ارتقاء سطح زندگی بوده است و در طول سالیان متمادی این روش های سنتی روز به روز گسترده تر و پیشرفته تر شده است و حتی با پیشرفت تکنولوژی و تولید داروها و مواد شیمیایی مختلف طب سنتی باز هم جایگاه خود را حفظ نموده است (میل و بون ، 2000). یکی از شاخه های اصلی طب سنتی شاخه گیاهان دارویی می باشد که گستردگی بسیار زیادی داشته و صدها هزار نوع گونه مختلف را در بر می گیرد، ایران مهد بسیاری از انواع گونه های گیاهان دارویی است که بومی فلات ایران بوده و مختص این ناحیه می باشد، و حتی در سطح دنیا با نام ایران شناخته شده است (حسین زاده و همکاران 2009). یکی از مهمترین آنها زعفران ایرانی می باشد که کشور ما از عمده تولید کنندگان آن است و بخش مهمی از صادرات غیر نفتی ایران می باشد (حسین زاده و همکاران 2009). زعفران علاوه بر این که یک چاشنی غذایی پرمصرف است، اثرات فارماکولوژیک متعددی نیز دارد و یک داروی قوی محسوب می شود. زیرا به مقادیر کم (روزانه mg100 زعفران یا mg30 پودر عصاره هیدروالکلی زعفران) از راه خوراکی در انسان می تواند اثرات فارماکولوژیک قابل توجهی ایجاد نماید (ورما و بوردیا 1998؛آخوندزاده و همکاران 2005؛ نوربالا و همکاران 2005). زعفران، عصاره و تنتور آن در طب سنتی به عنوان تسهیل کننده هضم غذا، اشتها آور، آرام بخش، معرق، خلط آور، محرک، مشهی، قاعدگی آور، سقط کننده جنین و برای درمان اختلالات کبد و کیسه صفرا، اسپاسم، کرامپ، درد دندان و لثه، التهاب مخاط بینی و گلو، نفخ، بی خوابی، افسردگی، اختلالات شناختی، تشنج، بی نظمی قاعدگی، قاعدگی دردناک، خون ریزی شدید بعد از زایمان، خون ریزی مزمن از رحم، کمردرد، سرفه، آسم، برونشیت، تب، استفراغ، سرخک، مخملک، آبله، عفونت های ادراری، اسهال خونی، سرماخوردگی، اختلالات قلبی- عروقی و سرطان به کار رفته است. زعفران در طب ayurveda (طب سنتی هندوستان) به عنوان آداپتوژن افزایش دهنده مقاومت بدن در برابر استرس ها مانند تروما، اضطراب و خستگی) مصرف می شود (کیانبخت، 2008). یکی از مهمترین فواید زعفران اثر آنتی اکسیدانی آن می باشد، زعفران، کروسین، کروستین و سافرانال اثرات از بین برنده رادیکال های آزاد و آنتی اکسیدان داشته اند (آسیموپولو و همکاران 2005). با توجه به این که فعالیت از بین برندگی رادیکال شدیداً با اثر ضد پیری ارتباط دارد، پیشنهاد شده که از عصاره زعفران به عنوان یک مکمل در غذاها و نوشیدنی ها و هم چنین فرآورده های دارویی و آرایشی استفاده شود. خوردن روزانه 100 میلی گرم زعفران به صورت مخلوط در شیر برای مدت 6 هفته منجر به بهبود وضعیت آنتی اکسیدان خون بیماران مبتلا به بیماری کرونر قلبی شده است (چن و همکاران 2008). علاوه بر اثر آنتی اکسیدانی زعفران فواید ضد درد و ضد التهابی آن در مطالعاتی که برروی موش ها صورت گرفته، اثبات شده است (حسین زاده و همکاران 2003)، همچنین زعفران پراکسیداسیون لیپیدها در غشای پلاکت ها و نیز چسبیدن پلاکت ها را در خون افراد سالم بسته به غلظت و زمان استفاده از آن مهار می نماید و از این طریق می تواند خطرات قلبی-عروقی را کاهش دهد (جسی و کریشناکانتا 2005). در رابطه با سیستم ایمنی نیز مصرف سه هفته ای زعفران در مقایسه با گروه کنترل موجب کاهش معنادار igm، شمار پلاکت ها و نیز گلبول های سفید خون شده است و پیشنهاد شده است که زعفران به صورت بالقوه ممکن است از طریق تشدید پاسخ های ایمنی ثانویه در بهبود پاسخ آنتی بادی های اختصاصی در نقص های ایمنی به عنوان مثال در سالمندان موثر واقع شود ( کیانبخت و عضوی 2011). افزایش عملکرد جسمانی و اجرای ورزشی همواره یکی از چالش های انسان بوده است، به همین جهت ارائه راه کارهای در این زمینه همواره مورد استقبال قرار گرفته است و در این میان نقش تغذیه و مواد غذایی بسیار مورد توجه بوده است. مواد نیرو زا و ارگوژنیک نیز بحدی مورد استفاده قرار گرفت که بسیاری از آنها توسط نهاد ها و سازمانهای ناظر بر اجرای مسابقات ورزشی ممنوع اعلام شده است (مک آردل و همکاران 2009).