چکیده این آزمایش به منظور ارزیابی مقایسه ای اثرات عصاره گل گاوزبان، عصاره گل اسطوخودوس و ویتامبنc برکیفیت گوشت و سیستم ایمنی در جوجه های گوشتی تحت شرایط استرس حمل و نقل و بررسی فراسنجه های بیوشیمیایی خون، تعداد سلول های خونی و برخی اندامهای داخلی جوجه های گوشتی انجام شد. جیره های آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی در قالب فاکتوریل به صورت 2×2×2 شامل عصاره گل گاوزبان، عصاره گل اسطوخودوس و ویتامبنc هر کدام در 2 سطح (0 و 1200 قسمت در میلیون) با 8 تیمار، 4 تکرار و هر تکرار شامل 4 قطعه جوجه گوشتی سویه راس 308 از سن 33-43 روزگی انجام شد. عصاره ها و ویتامین c به آب مصرفی جوجه ها افزوده شد. در پایان آزمایش از هر تکرار یک جوجه به طور تصادفی انتخاب و پس از گرفتن نمونه خون، جوجه ها به مدت 3 ساعت حمل گردیدند. پس از مراجعت مجددا از جوجه ها نمونه خون گرفته شد و سپس کشتار شدند. میزان متابولیت-های خون جوجه ها (گلوکز، تری گلیسرید، پروتئین کل، کلسترول ldl و hdl ) اندازه گیری شد. همچنین تعداد هتروفیل، لنفوسیت و نسبت بین آنها نیز اندازه گیری شد. رنگ، اسیدیته و ظرفیت آبداری گوشت ران و سینه جوجه ها نیز تعیین گردید. تعداد لنفوسیت بطور چشمگیری در گروه شاهد بعد از استرس کاهش یافت و تفاوت معنی داری نسبت به تیمارهای افزودنی نشان داد (05 /0 p <) و تعداد هتروفیل ها در گروه شاهد افزایش معنی داری نسبت به گروه های افزودنی بعد استرس نشان داد (05 /0 p <). رنگ گوشت سینه و ران در گروه شاهد نسبت به گروه مواد افزودنی تیره تر بود، همچنین ظرفیت آبداری و اسیدیته گوشت سینه و ران نسبت به سایر مواد افزودنی بالاتر بود. از نظر میزان گلوکز خون تفاوت معنی داری بین گروه ها مشاهده نشد ولی در گروه شاهد میزان گلوکز خون نسبت به سایر گروه های دریافت کننده مواد افزودنی کمتر بود. میزان تری گلیسرید، کلسترول، میزان پروتئین کل و کلسترولldl بعد از استرس، تفاوت معنی داری مشاهده نشد ( 5 /0 p>) اما از نظر کلسترول hdl تفاوت معنی داری بین تیمارهای آزمایشی مشاهده شد (05/0 p <). با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق ترکیب هر سه ماده افزودنی نسبت به استفاده تک تک آنها در آب آشامیدنی طیور باعث تقویت سیستم ایمنی و استفاده از ویتامین c همراه با عصاره اسطوخودوس سبب بهبود کیفیت گوشت (رنگ و اسیدیته) گردیده است. واژه های کلیدی: جوجه گوشتی، استرس، عصاره گل گاوزبان، عصاره اسطوخودوس، ویتامین c