خلاصه: مانی در سده سوم میلادی در بابل زاده شد او بنیان گذار کیش و آیینی بود که از تلفیق ادیانی چون زرتشتی، گنوسی، مسیحی ، و بودایی بوجود آمده بود . دین مانی بر پایه دوبن نگری بود؛ یکی نور و دیگری تاریکی که این جهان به خاطر تلفیق این دو بوجود آمده بود ا نسان درجامعه مانی تنها وطیفه داشت با انجام اصولی به جدایی هر چه سریع تر ذرات نور از تاریکی کمک کند تا رستگار شود، مانویان اولین کسانی بودند که هنر را در خدمت دین گرفتند و برای فهم بیشتر دین اسطوره ها و فرهنگ های هرمنطقه در خدمت دین خود درآوردند مانی توانست دینش را در دبار ساسانی به شاپور عرضه کند وبا حمایت اودینش در امپراتوری ایران گسترش کند که مورد مخالفت موبدان زرتشتی قرار گرفت و در زمان بهرام اول به دستور بهرام کشته شد دین خود را در غرب امپراتوری روم تا هند از مرزهای چین تا عربستان رواج دهد. اهداف: بررسی زندگی مانی و فلسفه دینی آیین مانی وجامعه دینی مانوی ، هنر و ادبیات مانی سیر گسترش مانویت در ایران ، چین، آسیای میانه، و در ایتالیا و گل . روش پژوهش: توصیفی، تشریحی و تحلیلی است. نتیجه کلی : با توجه ویژگی های که در سده سوم میلادی در منطقه بین النهرین و ایران وجود داشت مانی تحت تأثیر عقاید مذهبی مختلف قرار گرفت و آیینی بنا گذاشت که بر پایه ادیان زرتشتی و مسیحی و بودایی بود این دین با توجه شیوه تبلیغی خود انعطاف پذیری و شرایط مذهبی سخت گیرانه در ایران خیلی سریع گسترش یافت اما به دلیل مستحکم نبودن پایه های اصولی و همچنین دید منفی گرایانه اش نسبت به این دنیا و شرایط سخت، برای پیروانش و سخت گیری حکومت ها بر آن دوام نیاورد و آخرین بازمانده های ان در سده پنجم میلادی از بین رفتند.