چکیده: تولید اسپان پایه و اساس صنعت تولید قارچ بوده و عامل مهمی در پرورش قارچ در سراسر جهان به شمار می آید. بنابراین در این مطالعه، آزمایشهایی به منظور تعیین بهترین بستر برای تولید اسپان قارچ های صدفی با استفاده از دانه های گندم، جو، جو پوست کنده، ذرت وارزن و خاک اره و پودر کنجاله سویا به عنوان مکمل های غذایی با نسبتهای 10، 20 و 30 درصد انجام گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام شد. با توجه به جدول تجزیه واریانس اختلاف معنی داری بین تیمارهای مختلف و اثر متقابل آنها در سطح احتمال 1 درصد مشاهده شد. باوجوداین، اثر متقابل دانه غلات و قارچ معنی دار نبود. نتایج حاصل از تجزیه داده ها نشان داد که تیمار جو پوست کنده با رشد میسلیومی 67/10میلیمتر در روز از بالاترین میزان رشد میسلیومی برخوردار بود و بعد از آن، ارزن و گندم به ترتیب با رشد میسلیومی 90/9 و 79/9 میلیمتر در روز از بهترین رشد برخوردار بودند. در تیمار ذرت با رشد میسلیومی 11/9 میلیمتر در روز کمترین میزان رشد مشاهده شد. باوجوداین، بین تیمار جو پوست کنده با سایر تیمارها اختلاف معنی داری وجود داشت. علاوه بر این، تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد بین بسترهای غنی سازی شده وجود داشت. براساس مقایسه میانگین داده ها به روش توکی، تیمارهای اعمال شده در چهار گروه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین تیمار شاهد (فاقد مکمل) و بقیه ی تیمار ها اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت به طوری که قارچهای مورد مطالعه در تیمار شاهد با رشد میسلیومی 34/13 میلیمتر در روز از بالاترین میزان رشد و تیمار غنی شده با 20 و 30 درصد سویا به ترتیب با رشد میسلیومی 51/7 و 13/6 میلیمتر در روز از پایین ترین میزان رشد برخورار بودند. در تیمار غنی سازی شده با خاک ارّه نیز تیمار 10 درصد با 52/11 میلیمتر در روز از بالاترین میزان رشد نسبت به تیمارهای 20 و 30 درصد برخوردار بود. در مجموع، رشد میسلیومی سریع-تری در بسترهای غنی شده با خاک ارّه نسبت به پودر کنجاله سویا مشاهده شد و با افزایش نسبت غنی سازی در هر دو نوع مکمل، میزان رشد میسلیوم کاهش یافت. مقایسه میانگین بین سویه های مورد مطالعه نشان داد که از بین دو گونه قارچ مورد مطالعه، قارچ hypsizygus ulmarius با رشد میسلیومی 84/10 میلیمتر در روز در مقایسه با قارچ p. eryngii با رشد میسلیومی 72/8 میلیمتر در روز از سرعت رشد سریع تری برخوردار بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل نوع بستر و مکمل های مورد استفاده بر رشد رویشی قارچ های مورد مطالعه اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد داشت. براساس مقایسه میانگین داده ها در قارچ pleurotus eryngii تیمارها در 13 گروه قرار گرفتند. در مجموع، مقایسه میانگین داده ها نشان داد که قارچ pleurotus eryngii در تیمار ارزن (غنی نشده) با رشد میسلیومی (51/13 میلیمتر در روز) از سرعت رشد بیشتری نسبت به سایر تیمارها برخوردار بود، در حالی که جو غنی شده با 30 درصد سویا با رشد میسلیومی (72/4 میلیمتر در روز) از کمترین سرعت رشد برخوردار بود. همچنین، براساس مقایسه میانگین داده ها در قارچ hypsizygus ulmarius تیمارها در 19 گروه قرارگرفتند. قارچ hypsizygus ulmarius در تیمار جو پوست کنده (غنی نشده) با رشد میسلیومی (14/17میلیمتر در روز) از بیشترین سرعت رشد و تیمار ارزن غنی شده با 30 درصد سویا با رشد میسلیومی (46/5 میلیمتر در روز) از کمترین سرعت رشد برخوردار بود.