به منظور بررسی برهمکنش تنش خشکی و مایکوریزا بر عملکرد کمی و کیفی رازیانه، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار پیاده شد. آبیاری به?عنوان عامل اصلی در چهار سطح (به صورت آبیاری بعد از 50، 100، 150 و200 میلی?متر تبخیر از تشتک کلاس a ) و عامل فرعی شامل مایکوریزا در سه سطح (بدون تلقیح، تلقیح با گونهglomus intraradices و تلقیح با گونهglomus mosseae ) انتخاب شد. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل ها، قندهای محلول، پروتئین محلول برگ، عناصر سدیم و پتاسیم اندام های هوایی و دانه، همچنین ارتفاع بوته و عملکرد دانه و اجزای عملکرد در تیمارهای تلقیح با مایکوریزا بدست آمد. همچنین میزان پرولین، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، درصد اسانس دانه و عملکرد اسانس در تیمارهای مایکوریزایی شده نسبت به تیمار کنترل برتری نسبی داشتند. اکثر صفات مورد ارزیابی در آبیاری پس از 100 میلی متر تبخیر بیشترین میزان را به خود اختصاص دادند. همچنین نتایج نشان داد که قارچ g. mossaea در اکثر صفات مورد بررسی روی گیاه رازیانه بهتر عمل کرده است. میزان فسفر برگ، ساقه و دانه در سال دوم تقریباً دو برابر سال اول بدست آمد و با افزایش شدت تنش از میزان فسفر در اندام های ذکر شده کاسته شد، ولی مایکوریزا توانست تا حد زیادی تنش را کنترل کند و مانع کاهش فسفر در این اندام ها شود. در دومین سطح آبیاری (آبیاری پس از 100 میلی متر تبخیر)، غلظت فسفر دانه به حداکثر میزان خود رسیده است (82/43 میلی گرم بر کیلوگرم). بیشترین تعداد چتر بالغ در بوته (86 عدد) در آبیاری پس از 100 میلی متر تبخیر و در تیمار تلقیح با g. mossaea بدست آمد. میزان عملکرد دانه در سال دوم افزایش چشمگیری نسبت به سال اول داشته است بطوری که در سال اول بیشترین عملکرد در سطح دوم (آبیاری پس از 100 میلی متر تبخیر) و در تیمار تلقیح با g. mossaea به میزان (1420 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد و در سال دوم نیز همین تیمار و در همین سطح آبیاری، بیشترین عملکرد دانه (4167 کیلوگرم در هکتار) را به خود اختصاص داد. عملکرد زیستی نیز در سال دوم بیشتر از سال اول بود. تنش خشکی درصد اسانس دانه را افزایش داد، بطوری که در آبیاری پس از 100 میلی متر تبخیر با 84/3 درصد به بالاترین میزان خود رسید. تیمارهای مایکوریزایی نیز نسبت به شاهد در افزایش درصد اسانس دانه برتری داشتند. با افزایش سطوح آبیاری میزان عملکرد اسانس کاهش یافت، بطوریکه در سطح آبیاری پس از 200 میلی متر تبخیر کمترین عملکرد اسانس مشاهده گردید.