اثر عصاره آبی میوه سنجد بر پوکی استخوان در موش صحرایی اوارکتومی شده توسط پدرام طالع زاده شیرازی پوکی استخوان یک بیماری سیستمیک در اسکلت بدن است که دارای علل مختلف می باشد و به صورت کاهش دانسیته استخوان و تغییر ساختمان معماری داخلی بافت استخوان بیان می شود. این بیماری سبب کاهش نیروی مکانیکی استخوان و افزایش احتمالی شکستگی آن می شود. یکی از مهمترین علل بروز پوکی استخوان در خانم ها پس از سن یائسگی کاهش سطح استروژن می باشد. اثرات مفید استروژن در استحکام استخوانی سبب شده است که هورمون درمانی از دیرباز مورد توجه قرار گیرد. امروزه عدم رضایتمندی زنان از استروژن درمانی سبب شده است تا استفاده از عصاره های گیاهی حاوی فلاونوئیدها و استروژن های گیاهی یا فیتواستروژن ها مورد توجه قرار گیرد. با توجه به در دسترس بودن میوه سنجد و مقبولیت آن در جامعه ایرانی به نظر میرسد که این میوه می تواند جایگزین مناسبی برای داروهای شیمیایی در پیشگیری و یا درمان پوکی استخوان ناشی از کاهش هورمون های تخمدانی باشد. در این تحقیق از 53 موش صحرایی ماده نژاد اسپراگ داولی با میانگین وزن 20±200 گرم در 5 گروه (3 گروه آزمایش و 2 گروه کنترل) استفاده گردید. ابتدا 3 گروه مورد جراحی اوارکتومی قرار گرفتند و برای ایجاد پوکی استخوان متعاقب یائسگی به مدت 2 ماه در شرایط یکسان با گروه کنترل نگهداری گردیدند. پس از آن به مدت 4 ماه دوگروه آزمایش جراحی شده یکی با استروژن با دوز 3mg/kg و دیگری با عصاره آبی میوه سنجد به میزان mg/kg 600 مورد درمان قرار گرفتند و در سه نوبت دو ماهه در ماه های نخست، دوم و چهارم درمان سنجش تراکم استخوان به روش dxa از کلیه گروه ها به عمل آمد و میزان کلسیم، فسفر و آلکالین فسفاتاز و استرادیول در سرم گروه ها سنجش گردید. نتایج نشان داد که در طول چهار ماه درمان با دوز فوق عصاره سنجد دانسیته استخوانی در ناحیه استخوان درشت نی پا به طور معنی داری افزایش یافته است. در گروه درمان با استروژن دانسیته استخوان کل بدن و استخوان ستون فقرات و استخوان لگن افزایش معنی داری را نشان دادند. تجویز عصاره به طور معنی داری از افزایش میزان کل چربی بدن جلوگیری نموده بود. همچنین تجویز عصاره از کاهش میزان کلسیم و فسفر سرم متعاقب کاهش هورمونی جلوگیری نموده بود و میزان آلکالین فسفاتاز سرم افزایش یافته بود. تزریق استروژن افزایش معنی داری را در میزان استرادیول سرم در گروه مربوطه ایجاد نموده بود.