نسبت میان دین و عقلانیت هم در عالم اسلام و هم در خارج از جهان اسلام همواره به صورت مساله جلوه گر بوده است. اندیشمندان مسلمان با رویکرد های مختلف فکری در صدد تبیین این نسبت قرار گرفته اند. صدرالمتالهین شیرازی یکی از این اندیشمندان است که ضمن آشنایی با منابع اساسی دین یعنی قرآن و حدیث و اشتغال به تفسیر قرآن کریم و شرح اصول کافی و تسلط فراوانش به مدارس کلامی، عرفان و مشرب مشائی و اشراقی فیلسوفان و با بنیان گذاری مکتب استوار حکمت متعالیه کوشیده است در نوشته های مختلف و متعدد خود به تبیین نسبت دین و عقلانیت بپردازد. رساله حاضر تلاش دارد پس از مفهوم شناسی دین و عقلانیت در نگاه وی، در نخستین گام نشان دهد که وی بجدّ با خرد ستیزی دین مخالف است. او این مخالفت خود را به طرق مختلف از جمله ارائه دلیل و ارائه راه کار برای زدودن ستیز میان برخی گزارهای دین با عقلانیت نشان داده است. اندیشه های صدرا گرچه او را با دیدگاه های مختلفی رو به رو ساخته است؛ اما آن دیدگاه ها از رخنه نقد هایی بنائی و مبنایی صدرا و صدرائیان ایمن نمانده اند. در گام دوم نشان داده خواهد شد که صدرا معتقد است دین واجد برخی گزاره هاست که طور معرفتی آنها ورای طور عقل قرار دارد و از این رهگذر باید آنها را فراخرد دانست. البته در این مجال روشن خواهد شد که انقیاد نسبت به گزاره های فراخرد، عملی خرد پذیر است. او با دیدگاه های افراطی– که همه یا عمده دین را فرا خرد می دانند- و نیز با قول به نبود گزاره فرا خرد در دین و الحاق این گزاره ها به گزاره های خرد ستیز هم مخالفت می کند.