از جمله ی زیباترین و تاثیرگذارترین مثنوی های عاشقانه، منظومه ی لیلی و مجنون نظامی است که به دلیل هنرنمایی فوق العاده ی شاعر گنجه، شعرای بسیاری به نظیره گویی از آن پرداخته اند و بدین طریق آثاری دل انگیز و دلکش بر گنجینه ی ادب فارسی افزوده اند. از میان این نظیره گویی ها، روایت مکتبی شیرازی (تالیف 895) در نوع خود از جمله ی بهترین و نزدیک ترین روایت-ها به لیلی و مجنون نظامی و در شمار سه تقلید برتر این اثر محسوب می شود. نتیجه پژوهش نیز نشان می دهد که مکتبی شیرازی با حفظ اصل داستان در شخصیت ها، گفتگوها و فضاهای روایت خود تغییرات جزئی و نوآوری هایی به کار برده و جذابیتی چشمگیر در اثر ایجاد کرده است؛ اگرچه این روایت در اکثر موارد با اثر نظامی مطابق است، اما تحلیل عناصر داستانی (شخصیت پردازی، گفتگو و فضا) این شباهت ها و تفاوت ها را برای خوانندگان نمایان تر جلوه می دهد. حاصل این پژوهش که به صورت تطبیقی صورت گرفته است بیان کننده ی همگونی نسبی در میزان به کارگیری نظامی و مکتبی شیرازی از عنصر شخصیت پردازی است؛ با این وجود مکتبی در برخی از شخصیت ها و عملکردشان موفق به ایجاد تغییراتی شده است؛ علاوه بر این عنصر گفتگو در اثر نظامی بیشتر و فضا در روایت مکتبی پررنگ تر از روایت نظامی است. شواهد و بررسی های صورت گرفته نیز نشان می دهد که دراین خصوص تاکنون پژوهشی مستقل و جامع انجام نیافته است و این نخستین پژوهشی است که در آن به مقایسه ی تطبیقی و بیان اشتراکات و افتراقات موجود در لیلی و مجنون نظامی با لیلی و مجنون مکتبی شیرازی با تکیه بر عناصر داستان پرداخته می شود.