چکیده دیابت ملیتوس یک بیماری متابولیک است که در اثر اختلال در ترشح انسولین و یا پاسخ کاهش یافته اندامها به انسولین، ایجاد می شود. مهارگرهای ?-آمیلاز پانکراس بعنوان یک روش موثر در کاهش سطح گلوکز خون بعد از غذا از طریق کنترل تجزیه نشاسته توصیه شده است . هدف این مطالعه بررسی اثر مهاری تعدادی عصاره های گیاهی بر آنزیم ?-آمیلاز در in vitro وارزیابی تاثیر هیپوگلیسمیک موثرترین عصاره مهارگر بر سطح سرمی گلوکز خون در رتهای نرمال و دیابتی شده با stz (mg/kg i.p 60 ) بود. سنجش in vitroبه روش giancarlo با استفاده از نشاسته به عنوان سوبسترا در یک واکنش رنگ سنجی با استفاده از dnsa برای سنجش مالتوز آزاد شده از هیدرولیز نشاسته انجام شد. بررسی اثر هیپوگلیسمیک موثرترین عصاره مهارگر بوسیله سنجش ostt (تست تحمل نشاسته) در غلظت هایmg/kg (1500 ? 1000 ? 500 ? 100) صورت گرفت. سطح گلوکز سرم در رتهای تیمار شده با عصاره و آکاربوز و آب مقطر در زمانهای (240 ? 120 ? 60 ? 30) بعد از گاواژ نشاسته تعیین شد. نتایج نشان داد که عصاره گیاهان dracocephalum polychaetum، nepeta assurgens، ferula assafoetida، salvia mirzayani،zataria multiflor فاقد اثر مهاری بر آنزیم ?-آمیلاز بودند. عصاره گیاهان، dorema aucheri(میوه)، dorema aucheri(برگ)،alava ducrosia assadii، otostegia persica و alhji mauroru بین %(12-5) اثر مهاری نشان دادند. عصاره گیاه acroptilon repens حداکثر %(53/2 ± 5/17) مهار و quercus infectoria حداکثر %(18/2 ± 3 /9) مهار و عصاره pycnocycla spinosa نیز حداکثر% (18/2 ± 6/12) اثر مهاری بر ?-آمیلاز را نشان دادند. عصاره گیاه ephedra major مهار بسیار خوبی را بر فعالیت آنزیم ?-آمیلاز پانکراسی نشان داد که بالاترین درصد مهار در غلظت mg/ml ? به میزان %(78/5 ± 3/82) با ic50 (mg/ml 01/3 ) در مقایسه با کنترل مثبت در همین غلظت با مهار %(?/?? ± 6/94) با ic50 ( mg/ml ?/??) مشاهده شد. نتایج تجویز خوراکی عصاره آبی- متانولی میوه e. major نشانگر کاهش معنی دار قندخون پس از غذا در دوزmg/kg ???? در دقیقه 60 بعد از گاواژ نشاسته در مقایسه با کنترل (05/0 p< ? 28/2 ± 75/14 v.s 75/7 ± 7- ) در رتهای نرمال و کاهش معنی دار در دوز mg/kg1500 در دقیقه 120در مقایسه با کنترل( 05/0p< ? 03/1 ± 75/2 v.s 5/2 ± 5/7- ) در رتهای دیابتی نشان داد. بنابراین از بین (15 عصاره گیاهی ارزیابی شده) عصاره میوه افدرا در سنجش in vivo و بویژه in vitro اثر مهارگری قابل توجهی بر فعالیت آنزیم ?-آمیلاز پانکراس نشان داد و می تواند بعنوان یک کنترل کننده جذب گلوکز و ممانعت کننده از هیپرگلیسمی پس از صرف غذا پیشنهاد شود. که البته کاربرد بالینی آن نیاز به تحقیقات تکمیلی دارد. واژه های کلیدی: آلفا آمیلاز، هیپرگلیسمی، دیابت ملیتوس? رَت