باکتری bacillus thuringiensis امروزه مهم ترین عامل کنترل میکروبی حشرات است. در این پژوهش امکان ردیابی مولکولی سویه های دارای قابلیت حشره کشی مورد بررسی قرار گرفت. کلنی های اولیه با شیوه ی انتخابی استات سدیم از 160 نمونه خاکی متعلق به اکوسیستم های جنگل، زراعی، باغی، شهری و بدون پوشش شهرستان های مختلف استان مازندران جداسازی شدند. در بررسی میکروسکوپی از 635 سویه جداسازی شده، 375 باکتری، تولید کننده اسپور (05/59%)، 100 باکتری، تولید کننده اسپور و cap (74/15%) و در نهایت 160 باکتری، تولید کننده اسپور، cap و کریستال (19/25%) بودند. بیشترین درصد سویه های تولید کننده کریستال در شهرستان های ساری و جویبار به ترتیب با 9/40% و 54/40% و در اکوسیستم جنگل با 63/32% مشاهده شد. در ادامه با الگو قرار دادن 160 سویه تولیدکننده کریستال و استفاده از آغازگر ژن cry1، 22 سویه حاوی این ژن مشخص شدند. خاک های جمع آوری شده از شهرستان های بابلسر، آمل و نور با سه سویه و اکوسیستم جنگل با هفت سویه (81/31 درصد) دارای بیشترین فراوانی ژن cry1 بودند. در انتها 14 زیر مجموعه ی ژنی cry1 با استفاده از آغازگرهای اختصاصی آنها ردیابی شد. نتایج نشان داد که ژن های cry1ac و cry1i با 100% فراوان ترین بوده و ژن های cry1aa و cry1g در هیچ یک از سویه ها دیده نشدند. همچنین 11 توالی ژنی مختلف مشاهده شد که توالی cry1ac، cry1ad، cry1d و cry1i در شش سویه (27/27 درصد) فراوان ترین آن و توالی ژنی cry1ab، cry1ac، cry1ad، cry1b، cry1c، cry1d، cry1h و cry1i با هشت ژن متنوع ترین توالی ژنی بود. تمامی سویه های دارای ژن cry1 متعلق به اکوسیستم جنگل (هفت سویه) توالی های ژنی متنوعی را نسبت به یکدیگر نشان دادند که با در نظر داشتن تنوع زیستی بالا و پایدار بودن اکوسیستم جنگل نسبت به سایر اکوسیستم ها، منبع مناسبی برای برنامه های کنترل بیولوژیک آفات می باشد.