چکیده یکی از نظریه های مطرح در زبان شناسی امروز که به زعم واضعانش جهانی بوده و اصول آن برای توصیف داده-های کلی? زبان ها قابلیت استفاده را دارد، نظری? حاکمّیت و مرجع گزینی است. این نظریه از تعدادی زیر نظریه تشکیل شده است که یکی از آن ها ، زیر نظری? حالت است که به بررسی تظاهر ساخت واژی گروه های اسمی در حالت های مختلف فاعلی، مفعولی، اضافی و غیره می پردازد. پایان نام? حاضر به بررسی و توصیف نظام حالت در زبان هورامی با استفاده از نظری? حاکمیّت و مرجع گزینی می پردازد. نگارنده به عنوان گویشور بومی این زبان داده های مختلفی را که شامل گروه های اسمی و ضمایر در حالت های مختلف بودند گرد آوری نموده و ضمن دسته بندی آن ها به حالت های فاعلی، مفعولی، اضافی و مفعول غیر مستقیم، با به کار گیری نظری? حالت مطرح شده در نظری? حاکمیّت و مرجع گزینی به توصیف و تبیین آن ها می پردازد. یافته های این بررسی نشان داد که گروه های اسمی در زبان هورامی در جایگاه فاعل فاقد تظاهر ساخت واژی خاصی که نشان دهند? جایگاه فاعلی آنها باشد هستند. در حالت مفعولی هم اسم ها و هم ضمایر دارای تظاهر ساخت واژی معینی هستند که آن ها را از همان اسم ها و ضمایر هنگامی که در جایگاهی غیر از مفعول هستند جدا می سازد. اسم ها در حالت مفعول غیر مستقیم دارای تظاهر ساخت واژی هستند که این تظاهر ساخت واژی تحت تاثیر عواملی چون مفرد و جمع بودن یا مذکر و مونث بودن نیست. در مورد حالت اضافی وضعیت پیچیده تر می باشد به گونه ای که تظاهر ساخت واژی اسم ها و ضمایر در دو نوع ترکیب اضافی موجود در این زبان، متفاوت و گاهی متضاد است. به طور کلی نتایج بدست آمده نشان می دهند که نظری? حاکمیّت و مرجع گزینی به خوبی از پس توصیف نظام حالت در زبان هورامی برآمده است. کلید واژه : زبان هورامی، نظری? حاکمیّت و مرجع گزینی، نظام حالت، تظاهر ساخت واژی، گروه اسمی.