مالتیپل اسکلروز (ms )، بیماری مزمن و ناتوان کننده سیستم عصبی مرکزی (cns )است و شایع ترین علت ناتوانی غیرجراحتی در جوانان می باشد. با توجه به گسترش و اهمیت این بیماری، بررسی کمی تغییرات در بافت مغز به همراه ارزیابی علایم بالینی، درک دقیق تری از روند پیشرفت و درمان بیماری ایجاد می کند. تصویربرداری تشدید مغناطیسی تانسور انتشاری (dt-mri )یک روش تصویربرداری حساس برای بررسی تغییرات آسیب شناسی بافت مغز در طول روند بیماری ms می باشد. این تکنیک تصویربرداری با استفاده از کمی سازی انتشار آب، اطلاعات مهمی درباره ریزساختار مغز فراهم می کند. از آنجاییکه اندازه گیری مکرر سطح ناتوانی (edss ) به منظور بررسی پیشرفت بیماری بعنوان یک استاندارد طلایی، مهم می باشد. کمی سازی میزان همبستگی بین سبک های مختلف تصویربرداری mr (به ویژه dt- mr) و edss در تدوین پروتکل درمانی بسیار اهمیت یافته است. در این تحقیق رویکردی به منظور کمی سازی میزان همبستگی شاخص های انتشار (fa ,md ,ra ,vr) حاصل از dt-mri در ضایعات ms و edss با بهره گیری از تصاویر c-mri ارائه می شود. ابتدا به بررسی همبستگی ضایعات ms تصاویر flair و ضایعات black hole تصاویر t1-w پرداختیم و دریافتیم همبستگی شاخص های انتشار black hole ها در تصاویر t1-w نسبت به ضایعات ms در تصاویر flair با میزان ناتوانی بالینی بیمار بیشتر می باشد. در قسمت بعد، شاخص های انتشار مربوط به ضایعات ms مشترک موجود در چند ناحیه مغز را به روش roi با اندازه یکسان در کلیه بیماران اندازه گیری کردیم. این کار جزء جدیدترین تحقیقات انجام شده در این حوزه محسوب می شود. به عنوان نتیجه دریافتیم همبستگی شاخص های انتشار با edss در ناحیه جلویی مغز بیشتر از سایر نواحی بوده است. میزان همبستگی نسبت حجم در کلیه نواحی زیادتر از مقدار ناهمگونی کسری است و نیز با افزایش edss مقدار شاخص های مربوط به ناهمگونی یعنی ناهمگونی کسری و ناهمگونی نسبی کاهش پیدا می کند ولی برعکس مقادیر انتشار میانگین و نسبت حجم با افزایش edss زیاد شدند.با مشاهده کلیه شاخص های محاسبه شده، مشخص گردید که با افزایش edss مقدار شاخص های مربوط به ناهمگونی یعنی fa و ra ضایعات کاهش پیدا کردند و علامت ضریب همبستگی آنها منفی می باشد (کاهش fa ضایعات با افزایش edss برابر 11% و کاهش ra برابر با 2% می باشد) ولی برعکس مقادیر md و vr با افزایش edss زیاد شدند و علامت ضریب همبستگی آنها مثبت می باشد (افزایش md برابر با 12% و vr برابر با 7% می باشد). از بین این چهار شاخص انتشار، vr و ra شاخص هایی نسبتا جدید هستند که اخیرا در مقالات مختلف بر روی نمونه های حیوانی مورد استفاده قرار گرفته اند [43،23]. ارزیابی این شاخص ها بر روی تصاویر مغز نمونه های انسانی مبتلا به ms در این پایان نامه نشان داد که در نواحی ضایعه با افزایش علائم بالینی، مطابق نتایج [43] که بر روی مغز سگ های مبتلا به ms انجام شده بود، vr افزایش می یابد و بطور کلی همیشه مقدار vr از fa بیشتر می باشد (میزان این اختلاف برابر 16% به دست آمد) و نیز طبق نتیجه مقاله [23] بر روی مغز موش های مبتلا به ms، ra کم می شود. همچنین افزایش md و کاهش fa با افزایش علایم بالینی، مطابق با هر دو مقاله در اینجا نیز مشاهده گردید. از آنجا که dt-mri برخلاف سایر روش های مرسوم mri بعنوان روشی است که ساختار میکرویی مغز را نیز بررسی می کند شاخص های fa و md با حجم میلین و تعداد آکسون همبستگی دارند لذا نتایج این پایان نامه را در مورد همبستگی نسبتا بالای fa و md با میزان ناتوانی بیمار تایید می کنند.