نام پژوهشگر: حنانه ساکن نویری

خوانش لیوتاردی از امر برین در تونی موریسون
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده زبان و ادبیات فارسی 1391
  حنانه ساکن نویری   فاضل اسدی امجد

دوست داشته پنجمین رمان تونی موریسون، نویسنده معاصر آمریکایی، است که توانست جایزه پولیتزر را برای او به ارمغان آورد. موریسون در این اثراز مفهوم "امربرین" در ارائه ی تصویری شبه تاریخی از برده داری و عواقب آن استفاده کرده است.امربرین تعاریف متعددی را در طول تاریخ به خود اختصاص داده است، اما آن چه در اثر موریسون وجود دارد در هماهنگی با خوانش لیوتار از امر برین است. امر برین از دیدگاه لیوتار "نمایش آن چه که غیرقابل نمایش است" می باشد، و آن چه بر وجود این عنصر "غیرقابل نمایش" صحه می گذارد "تفاوط" است. برده داری مسئله ای غیرقابل نمایش چه در ادبیات و چه در تاریخ نگاشته شده توسط برده داران سفیدپوست است. موریسون می کوشد تا با تکنیک هایی این "غیرقابل نمایش" را به نمایش درآورده و آن چه را که در پس پرده ی تاریخ جای مانده به رخ همگان بکشد. موریسون از عناصری خاص برای رسیدن به امربرین استفاده می کند. او از عناصر "غیبت" و "زبان" به طور آشکاری برای ارائه ی تصویرِ امربرین گونه ی وحشتِ برده داری استفاده می کند. آن چه از آن به عنوان غیبت نام برده می شود نمودهای متفاوتی در متن پیدا می کند. خواننده از ابتدا با عدم حضور و غیبت شخصیت هایی چون هیل و پسران سیث مواجه می شود، همچنین متن داستان پر از جاهای خالی (هم در روایت هم در نوشتار) است که به نوعی بیان گر تاریخ غایب سیاه پوستان است، تاریخی که برده داران غیبتش را بر حضورش ترجیح می دادند. زبان به کار رفته در این اثر نیز در راستای به تصویر کشیدن برده داری است: استفاده از زبان نوشتار و زبان محاوره به طور همزمان، تغییر راوی سوم شخص مفرد به دانای کل به تک گویی درونی، و تکرار کلمات و جملات نقش بسزایی در نمایش آن چه که غیرقابل نمایش است دارند. همچنین لیوتار لحظه ی امر برین و مفاهیم پست مدرن را به نحوی یکسان منجر به بیگانگی، چندپارگی، و ویرانی فرد و اجتماع دانسته و تاثیر نفی کننده ی آن ها را بر اشکال اجتماعی معاصر نشان می دهد. امر برین لیوتاری منجر به نابودی فرد و جدایی او از اجتماع می شود. امر زیبا، بر خلاف امر برین، فرد را وارد ساختارهای اجتماعی کرده و در نتیجه عامل نجات او می شود. در دوست داشته امر برین از ابتدا تا انتها حضوری پررنگ دارد، اما داستان در مسیری برخلاف جریان ویرانگر امر برین پایان می یابد. موریسون در پایان بندی داستان فرد را به آغوش اجتماع باز می گرداند، یعنی راه برون رفت از ویرانگریِ امربرین لیوتاری را به سمت امر زیبا و اثرات مثبت آن بر فرد و جامعه می نمایاند.