نگرش به نحو? تشکیل مجالس شورای ملی از طریق انتخابات و به دنبال آن تدوین قانون از سوی مناطق دارای تنوع قومی- مذهبی می تواند پاسخگوی بسیاری از مباحث بنیادی. در تحلیل های تاریخی فراموش شده تاریخ ایران باشد. اورمیه به عنوان منطقه ای آباد با پیشینه تاریخی و حدفاصل مرزی در تعارض بین همسایگان شمال غربی نقش تعیین کننده ای در تحولات این منطقه داشته است. نوع احساسات و تفکر مردمان این منطقه در تعیین نماینده خود و اعزام آن به مجلس حاصل تعارضات فوق بود. تحقیق درباره چند و چون شرایط انتخابات مجلس در اورمیه از مجلس اول تا سیزدهم مسأله ای هست که در این تحقیق بدان پرداخته می شود. تحقیق درباره این موضوع از جهات مختلف برای فهم هر چه بهتر و دقیق تر تاریخ معاصر ایران اهمیت دارد. ضرورت و فایده آن برای دولت، سرشت و سرنوشت مشروطه ایران به کار تحقیقی- تاریخی محققان می آید. از آنجایی هم که ادبیات تحقیقی در رابطه با تاریخ پارلمان در کشور ما بسیار ضعیف می باشد از این رو نیازمند تحقیقات بیشتری در این زمینه هستیم. هدف مستقیم و کوتاه مدت این پژوهش پرداختن به فرآیند انتخابات مجلس شورای ملی در اورمیه از آغاز مشروطه تا پایان پهلوی می باشد. روش تحقیق در ایران پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات عمدتاً کتابخانه ای با تکیه بر اسناد و مدارک موجود می باشد. با وجود نقش آفرینی های بسیار اورمیه در جریان جنبش آزادیخواهی بنا به دلایلی چون سیاست ضد مشروطه محمدعلی شاه، کارشکنی های مخالفان مشروطه (بخصوص علمای مشروعه خواه)، اقدامات مرتجعان داخلی، مداخلات دولت های خارجی در انتخابات اغراض شخصی و رقابت های نمایندگان دیگر شهرها (تبریز) اقدامات ایلات و عشایر در این منطقه (ایل شکاک) و عدم شکل گیری و حضور حزبی منسجم در این منطقه اورمیه از برگزاری انتخابات و اعزام نماینده اگر از این منطقه تا دور? پنجم مجلس شورای ملی محروم ساخت. با غلبه قدرت رضاخان بر مشروطه خواهان از مجلس پنجم به بعد در نتیجه برخورد ناهمگون نظام دیکتاتوری او با پارلمان، شاهد برگزاری انتخابات فرمایشی، تقلبات گسترده، دخالت نظامیان در انتخابات و در نهایت مجالس نمایشی و عاری از محتوا هستیم که اورمیه هم از این قاعده استثناء نبوده است.

روزنامه های پرشمارگان ایران در آخرین سال سلطنت رژیم پهلوی دو بار دست به اعتصاب سراسری زدند؛ یک بار به صورت کوتاه مدت از 19 تا 23 مهر ماه در دوره نخست وزیری جعفر شریف امامی و بار دیگر به شکل بلندمدت از 15 آبان تا 16 دی ماه همزمان با نخست وزیری غلامرضا ازهاری. دلیل یا بهانه شروع اعتصاب نخست، حضور نیروهای نظامی بدون هماهنگی دولت در تحریریه اطلاعات و کیهان و دخالت آنها در جریان انتشار این نشریات و اعتصاب دوم، اشغال اطلاعات، کیهان و آیندگان و دستگیری و تحت تعقیب قرار گرفتن برخی از روزنامه نگاران بود. این پژوهش با تکیه بر منابع دست اول به ویژه حجم گسترده ای از نشریات، بولتن ها و خبرنامه های رسمی و غیررسمی آن زمان، به دنبال بررسی چرایی و چگونگی این اعتصاب ها و همین طور ارتباط آنها با اعتراض ها و اعتصاب های سال 1357ش. و نتایج حاصل از آنها است. اصحاب مطبوعات که تا سال 1357ش. با وجود کشمکش همیشگی با حکومت، اقدام به اعتصابی یکپارچه و تاثیرگذار و با یک رهبری واحد(سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات) نکرده بودند، در جریان اعتصاب ها و دیگر حرکت های اعتراضی آن سال دست به اعتصاب زدند. در واقع اعتصاب، حاصل زخم کهنه ای بود که در نیمه دوم سال 1357ش. فرصت سر باز کردن پیدا کرد. هر دو اعتصاب مطبوعات در آن سال با واکنش مثبت عموم مردم و گروه ها و شخصیت های مختلف روبرو گردید. پس از پایان این اعتصا ب ها مطبوعات از یک طرف از آزادی نسبی بیشتری برخوردار و از طرف دیگر خواه ناخواه با حرکت های انقلابی مردم همراه تر شدند. در نتیجه در جریان اطلاع رسانی در آن روزهای سرنوشت ساز نقش بیش تری بازی کردند.

میدان های بزرگ زمینه ساز مناسبی برای ظهور استعدادها و شخصیت های بزرگ می باشند. جنگ جهانی اول فرصتی برای درخشش افرادی چون محمدتقی خان پسیان فراهم کرد. در دوران جنگ جهانی اول محمدتقی خان در همدان مأموریت داشت تا به عنوان رییس ژاندارمری این شهر امنیت همدان را تضمین کند. محمدتقی خان بنا بر وظیفه ای که داشت به ناچار قزاق های روسی را که مرتکب اعمال زشت در همدان می شدند از شهر بیرون کرد. این اتفاق به طبع روس ها خوش نیامد و آنها دست به لشکرکشی به همدان زدند. از آنجا که دولت مرکزی ایران خود را بی طرف می پنداشت در این امور دخالتی نکرد. محمدتقی خان و یارانش به ناچار خود دست به مقابله با روس ها زدند و در نتیجه درگیری های متعددی بین طرفین به وقوع پیوست که در آخر مجاهدین ایران شکست خوردند. بررسی نقش محمدتقی خان در این مبارزات بیانگر موضوع پژوهشی است که نشان می دهد وی عامل اصلی تحریک ملیون همدان علیه تجاوزات روس ها در این شهر می باشد. چرا که روس ها مدتها بود در همدان حضور داشتند و مرتکب این اعمال زشت می شدند اما حرکت قاطع ای توسط مردم همدان برای مقابله با آنان نشده بود. در ادامه درگیری ها و شکست و متواری شدن محمدتقی خان و مجاهدین باز هم دیده می شود که مردم از ایستادگی در برابر روس ها سر باز می زنند. تاریخ این دوران نشان می دهد که تنها در برحه ی زمانی حضور محمدتقی خان در همدان، مردم همدان انگیزه ی نبرد با روس ها را پیدا کردند و آن از رهبری درست افکار ملّی، توسط شخصیتی بزرگ چون محمدتقی خان پسیان در شرایط سخت جنگی خبر می دهد این پژوهش سعی بر آن دارد که با توجه به منابع دست اول و همچنین اسناد و روزنامه های دوران جنگ مذکور چگونگی حادث شدن این تهییج ملی توسط محمدتقی خان و مبارزه های وی را به اثبات برساند.