چکیده: بابونه آلمانی با نام علمیmatricaria chamomilla l. یکی از مهمترین گیاهان دارویی اسانس دار است که در صنایع مختلف داروسازی و آرایشی- بهداشتی استفاده فراوانی دارد. با توجه به خصوصیات دارویی و ترکیبات اسانس آن، مطالعات بیوتکنولوژیکی به ویژه کشت درون شیشه ای این گیاه حایز اهمیت می باشد. در این تحقیق کالوس زایی و باززایی درون شیشه ای بابونه آلمانی با استفاده از ریزنمونه های برگ و هیپوکوتیل تحت تأثیر سطوح مختلف تنظیم کننده های رشد گیاهی 2,4-d، naa، کینتین و bap مورد بررسی قرار گرفت. ریزنمونه های هیپوکوتیل و برگ از گیاهچه های رشد کرده در شرایط درون شیشه ای بعد از گذشت یک تا دو هفته در اکثر محیط های کشت متورم شده و به القاء کالوس واکنش نشان دادند. درصد کالوس زایی ریزنمونه هیپوکوتیل به طور معنی داری بیشر از برگ بود. بیشترین وزن تر کالوس ریزنمونه برگی (614 میلی گرم) مربوط به محیط کشت ms حاوی 5/1 میلی گرم بر لیتر naa و سه میلی گرم بر لیتر bap و در ریزنمونه هیپوکوتیل (2/346 میلی گرم) مربوط به محیط حاوی چهار میلی گرم بر لیتر naa و سه میلی گرم بر لیتر bap بودند. بیشترین درصد ریشه زایی مستقیم (100 درصد) در محیط کشت ms حاوی چهار میلی گرم بر لیتر naa در ریزنمونه برگی مشاهده شد. بالاترین درصد ساقه زایی نابجا ریزنمونه برگی (45/44درصد) در محیط کشت ms حاوی 5/1 میلی گرم بر لیتر naa و یک میلی گرم بر لیتر bap اتفاق افتاد. به طور کلی، ساقه زایی نابجا در محیط های ms حاوی bap به صورت تنهایی و یا در ترکیب با naa مشاهده شد. ریزنمونه های هیپوکوتیل و برگ کشت شده در محیط کشت هایb5 نیز بعد از گذشت یک تا دو هفته در اکثر محیط های کشت شروع به تولید کالوس کردند. در محیط کشت b5 بیشترین وزن تر کالوس ریزنمونه برگی (1/264 میلی-گرم) در محیط حاوی 5/0 میلی گرم بر لیتر 2,4-d و یک میلی-گرم بر لیتر bap بدست آمد. ولی در محیط کشت b5 ساقه زایی نابجا مشاهده نشد. برای استقرار کشت سوسپانسیون سلولی از محیط کشت ms حاوی 5/1 میلی گرم بر لیتر 2,4-d و یک میلی گرم بر لیتر کینتین استفاده شد.