مرزه بختیاری (bunge satureja bachtiarika) گیاهی دارویی متعلق به خانواده نعناعیان می باشد. به منظور بررسی دور آبیاری و فواصل کاشت بر روی بازده و کیفیت اسانس و عملکرد این گیاه، این تحقیق طی دو سال زراعی 89-90 و90-91 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام با اجرای یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 2 تکرار انجام شد. سطح اول شامل تیمار های آبیاری که شامل آبیاری هر روز، یک روز، چهار روز و شش روز و سطح دوم شامل فواصل کاشت 15×15 ، 15× 20 ، 20× 20 ، 20× 25 سانتی متر بودند. صفات مورد مطالعه وزن تر وخشک در هربوته، وزن تر و خشک در هکتار، ارتفاع بوته، بازدهی اسانس در هر بوته و در هکتار، خواص آنتی اکسیدانی، میزان فنل و ترکیب فیتوشیمیایی اسانس بودند. نتایج تجزیه واریانس حاصله نشان داد که سطوح آبیاری و فاصله کاشت تاثیر معنی داری در سطح یک درصد بر وزن تر وخشک،آنتی اکسیدان، محتوای فنل و بازدهی اسانس داشتند. اثرات متقابل دور آبیاری و فاصله کاشت تاثیر معنی داری در سطح یک درصد بر روی صفات داشت. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین وزن تر و خشک در تیمار آبیاری هر روز و فاصله کاشت 15× 15 سانتی متر فاصله بوته بدست آمد و بیشترین میزان تولید اسانس در فواصل آبیاری 4 روز یکبار وفاصله کاشت 20× 20 سانتی متر فاصله بوته بدست آمد. بازدهی اسانس در تیمار های مختلف 30/ تا0 87/0 درصد متغیر بود. عمده ترین ترکیب اسانس این گیاه تیمول بودکه بیش ترین مقدار آن (15/85 درصد) در ترکیب تیماری آبیاری چهار روز و فاصله کاشت 20×20 سانتی متر ثبت گردید. پس از تیمول، به ترتیب گاماترپیــنن، ترانس کاریوفیــلن، لینـــالول و پی سیـــمن عمده ترین ترکیبات اسانس این گیاه بودند. نتایج همبستگی بین صفات مختلف نشان داد که بین محتوی تیمول و درصد ترکیبات گاماترپینن، پی سیمن، کاریوفیلن و لینالول همبستگی منفی وجود داشت. اما بین محتوی ترانس کاریوفیلن و لینالول یک همبستگی مثبت مشاهده گردید. بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی (49/78 درصد) و محتوی فنل (77/132 میلی گرم گالیک اسید در میلی لیتر اسانس) که هر دو در ترکیب تیماری چهار روز آبیاری و فاصله کاشت 20×20 بدست آمد.