چکیده زنگ قهوه ای و زرد از جمله بیماری های مهم کاهنده کمیت و کیفیت محصول گندم در دنیا و ایران می باشند. در این مطالعه، تنوع اللی برخی از ژن های مقاومت به زنگ قهوه ای (lr) و نشانگرهای ریزماهواره پیوسته با ژن های مقاومت به زنگ زرد (yr) در 395 ژنوتیپ گندم بومی ایران، شامل 154 ژنوتیپ بهاره، 193 ژنوتیپ پاییزه، 46 ژنوتیپ با عادت رشدی ناشناخته و دو ژنوتیپ بینابین همراه با دو رقم استاندارد chinese spring و thatcher بررسی گردید. با استفاده از آغازگرهای اختصاصی طراحی شده براساس ژن lr1، دو قطعه تکثیر با اندازه های 560 و490 جفت باز تکثیر شد که به ترتیب دارای فراوانی 51/21 و13/51 درصدی بودند. برای ژن lr9 ، علاوه بر قطعات مورد انتظار 1100 و 800 جفت بازی، قطعه جدید 1090 جفت بازی در دو ژنوتیپ پاییزه تکثیر گردید. با استفاده از آغازگرهای اختصاصی ژن lr10، الل جدید 320 جفت بازی در یک ژنوتیپ پاییزه علاوه بر نوارهای 310 جفت بازی تکثیر گردید. علاوه بر قطعه مورد انتظار 700 جفت بازی با فراوانی 07/46 درصد بر اساس نشانگر scar طراحی شده برای ژن lr24، الل های جدید 650، 790 و 900 جفت بازی با مجموع فراوانی 53/2 درصد نیز در این جایگاه مشاهده شد. در ناحیه ژنومی مربوط به ژن lr28، ژنوتیپ های مورد مطالعه برای قطعه 378 جفت بازی تک شکل (با فراوانی 36/89 درصد) بودند و در تعدادی از ژنوتیپ ها قطعه ای تکثیر نشد. در تکثیر ناحیه ژنومی حامل ژن های lr34/yr18، دو قطعه 150 و 229 جفت بازی تکثیر گردید. میزان اطلاعات چندشکلی (pic) این نشانگرها از صفر تا 359/0 (lr9) با متوسط 105/0 متغیر بود. هتروزیگوتی مشاهده شده از صفر (برای ژن هایی با یک الل و lr51 با دو الل) تا 612/0 (lr9) با میانگین 102/0 در ژنوتیپهای مورد بررسی بر آورد گردید. تنوع ژنی نیز دارای دامنه صفر تا 470/0 (lr9) و میانگین 128/0 بود. با استفاده از سه نشانگرریزماهواره پیوسته با ژن های مقاومت به زنگ زرد در مجموع 33 الل در ژنوتیپ های مورد بررسی تکثیر شد. میانگینpic برابر 733/0 با حداقل647/0 برای آغازگر gwm526 و حداکثر 690/0 برای آغازگر wmc 175 به دست آمد. کمترین تعداد الل 4 برای gwm526و بیشترین آن 18 برای آغازگرwmc175 با میانگین 11 بود. تنوع ژنی با حداکثر 875/0 برای نشانگر gwm413 و حداقل 701/0 برای نشانگرهای gwm526 و wmc 175 با میانگین 759/0 برآورد شد.