چکیده: گندم به عنوان یکی از محصولات اساسی در کشاورزی دارای اهمیت ویژه ای می باشد. با توجه به اهمیت گندم و نقش آن بعنوان منبع غذایی اصلی بسیاری از جوامع، تولید و خودکفایی این محصول از سیاست های مهم کشاورزی هر کشوری می باشد. از میان شیوه های افزایش تولید گندم جهت دستیابی به خودکفایی و پایداری آن، افزایش منابع اساسی با مشکلات و تنگناهایی مواجه است، بدین ترتیب به نظر می رسد که مناسب ترین شیوه در مدیریت تولید گندم، بهبود عملکرد و افزایش کارایی تولید گندم باشد. این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر عملکرد اقتصادی و کارایی تولید گندم در شهرستان خلخال پرداخته است. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل 125 پرسشنامه در دو منطقه مورد تحقیق مرکزی و خورشرستم در سال زراعی 90- 89 جمع آوری گردید. در این بررسی ساختار اجتماعی – اقتصادی واحدهای کشاورزی در مناطق تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و سپس کارایی واحدهای کشاورزی با استفاده از روش تحلیل فراگیر داده ها و با دو فرض بازده ثابت و متغیر به مقیاس محاسبه شد. همچنین میانگین مصرف واقعی نهاده ها در دو منطقه با میانگین مصرف مطلوب نهاده ها که از مدل استخراج شده مورد مقایسه قرار گرفت. در نهایت تأثیر عوامل تکنیکی و مدیریتی با استفاده از رگرسیون گام به گام بر روی کارایی ها محاسبه شد. نتایج تحقیق نشان داد که منطقه پر محصول نسبت به منطقه کم محصول از ساختار اجتماعی- اقتصادی قوی تری برخوردار است. همچنین میانگین کارایی های فنی، مدیریتی، مقیاس، تخصیصی و اقتصادی منطقه کم بازده به ترتیب برابر 02/75، 05/64، 63/86، 66/79، 73/59 درصد می باشد، در حالی که این مقادیر برای منطقه پربازده، به ترتیب برابر 28/90، 88/84، 23/94، 28/83 و 18/75 درصد می باشد. میزان کارایی های منطقه کم بازده نشان می دهد که بنگاه های نمونه از کارایی فنی پایین و در نتیجه کارایی اقتصادی پایینی برخوردار هستند. 8/48 درصد واحدهای تولیدی دارای کارایی فنی کمتر از میانگین شهرستان هستند، و از نظر دانش فنی در سطح پایین قرار دارند.