به منظور بررسی اثر آنزیم و محرک های رشد بر ایمنی، توسعه دستگاه گوارش و عملکرد جوجه های گوشتی تغذیه شده با جیره گندم- سویا، آزمایشی به صورت طرح کاملاً تصادفی در قالب فاکتوریل 3×2 شامل دو سطح آنزیم (صفر و 05/0 درصد) و محرک های رشد (فاقد محرک رشد و یا دارای اسانس آویشن شیرازی و یا پروبیوتیک پریمالاک) صورت گرفت. هر تیمار دارای 4 تکرار و مجموعاً 48 جوجه در هر تیمار بود که در دوره های آغازین (10-1روزگی)، رشد (24-11روزگی) و پایانی (42-25روزگی) تغذیه شدند. اثر متقابلی از آنزیم و محرک رشد بر پارامترهای اندازه گیری شده مشاهده نشد. در مقایسه با گروه کنترل، جوجه های تغذیه شده با جیره های حاوی آنزیم اندوفید w، اسانس آویشن شیرازی و یا پروبیوتیک پریمالاک افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک بهتری را در دوره های آغازین، رشد، پایانی و کل دوره نشان دادند (05/0p<)، همچنین ایمنی را به لحاظ پاسخ به تزریق فیتوهماگلوتنین (hypersensitivity) و نسبت هتروفیل به لمفوسیت بهبود دادند (05/0p<) و جمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم را افزایش (05/0p<) و اشرشیاکلی را کاهش (05/0p<) دادند. افزودن آنزیم به جیره ها ویسکوزیته مواد هضمی در روده را در روز 24 کاهش (05/0p<)، تری گلیسرید و کلسترول سرم را در روز 40 افزایش (05/0p<)، وزن نسبی لاشه را افزایش (05/0p<) و وزن نسبی دئودنوم، ژژونوم و ایلئوم را کاهش (05/0p<) داد. اسانس و پروبیوتیک، اسیدیته مواد هضمی را در روز 24 و تری گلیسرید، کلسترول و ldl سرم جوجه ها را در روز 40 کاهش (05/0p<) و وزن نسبی لاشه، سینه و چربی بطنی را بهبود (05/0p<) دادند. تولید آنتی بادی کل برعلیه آنتی ژن گلبولهای قرمز خون گوسفند (srbc) و ایمونوگلوبولین g با استفاده از پروبیوتیک و تعداد گلبول های سفید با افزودن محرک های رشد (اسانس و پروبیوتیک) به جیره کنترل افزایش یافت (05/0p<). جیره های حاوی آنزیم و یا پروبیوتیک، صفات بافتی ژژونوم و ایلئوم را در روزهای 21 و 42 بهبود دادند (05/0p<) و میزان این بهبود در مقایسه با تغییرات ایجاد شده توسط اسانس بسیار بیشتر بود. بطور کلی استفاده از آنزیم اندوفید w، اسانس آویشن شیرازی و یا پروبیوتیک پریمالاک در جیره گندم- سویای جوجه های گوشتی سبب بهبود عملکرد، ایمنی و توسعه دستگاه گوارش گردید هر چند که میزان بهبود توسط پروبیوتیک در مقایسه با اسانس بیشتر بود.