چکیده: وجود پارادوکس در شعر حافظ امر بدیهی و مورد اعتنا برای بیشتر حافظ پژوهان است. آنچه مهم است، تحقیق درباره ی چگونگی تجلی تناقض هایی است که در شعر او مجال بروز یافته اند. در پایان نامه ی حاضر، با مقدمه ای کوتاه درباره ی چیستی پارادوکس، بحث اصلی خود را پیرامون ریشه های پارادوکس های حافظ، در پیوند با عناوینی چون: «تاریخ و اجتماع»، «ابعاد شخصیتی»، «زبان سمبیلک»، «عرفان» و مواردی از این قبیل پی گرفته ایم، و با ارزیابی آن ها به این نتایج رسیده ایم که: اصلی ترین ریشه ی پارادوکس های حافظ، شخصیت مبهم و چندبُعدی اوست. علاوه بر این، طرز برخورد حافظ با حوادث زمانه و به کارگیری شگردهایی در جهت بهبودی اوضاع، سبب متناقض جلوه دادن سخن او گردیده است. تفسیر به رأی ها از شعر او، و تعارض هایی چون فقر، خفقان و عشق که از منظر روانشناسی امکان بروز احساس ناکامی و به کارگیری مکانیسم دفاعیِ واکنش وارونه را دارد، می توانند ریشه های برخی از پارادوکس ها باشند. در کنار این موارد، می توان از مکتب عرفانیِ رندانه ی او که اهداف متفاوتی را دنبال می کند، فلسفه ی مبتنی بر اندیشه های اگزیستانسیالیسم که روش متناقضان را برای گذر از روزمرگی ها و رسیدن به تعالی به کار گرفته اند، نام برد. واژگان کلیدی: حافظ، شعر و شخصیت، تناقض، ریشه ها و عوامل.