5- فصل پنجم: نتیجه گیری (بررسی نتایج به دست آمده و ارائه پیشنهادها) مقدمه: بعد از طراحی مدل نظری و مدل مفهومی، یافته های تحقیق را، با روحیه خوداتکایی و محوریت بخش های (جهانبینی حاکم بر رسانه ها، یافته های مدیریتی، یافته های ارتباطاتی، بررسی دیدگاه های مختلف «دینی-اسلامی و امام خمینی «ره» و آیت ا... خامنه ای» ) دنبال کردیم. مطالعه گسترده مفاهیم مدیریتی و ارتباطاتی، با روحیه خوداتکایی و انتقادی، بینش و نگرش رضایت بخشی را، از جهانبینی حاکم بر رسانه ها از دو بعد مدیریتی و ارتباطاتی ارائه داد. سپس، مطالعه حدود 20هزار حدیث اسلامی، از منابع معتبر و دست اول شیعی، جهت شناخت مفهوم مدیریت و ارتباطات و مدیریت رسانه از نظر اسلام، یافته های درخور توجه و قابل قبولی را، پیرامون مدیریت و ارتباطات و مدیریت رسانه، فراهم کرد که در راستای رهیافت تدوین الگوی مدیریت رسانه بودند. سرانجام مطالعه کلیه بیانات و سخنرانی ها و ... امام راحل، مابین سال های (1368-1340) شمسی، و بیانات و سخنرانی های جمع آوری شده آیت ا... خامنه ای، مابین سال های (1391- 1365) شمسی، گردآوری حدود 540 فیش موضوعی را، پیرامون مفاهیم ارتباطاتی-رسانه ای فراهم ساخت که معرّف روایی و پایایی تحقیق، جهت شناخت مفهوم «مدیریت رسانه» از نظر ایشان می بودند. تجزیه و تحلیل داده های کیفی در طول تحقیق، با رعایت مراحل «فن مقایسه دائمی»، صورت گرفته و به ترتیب یافته های هر بخش تحقیق، رهیافت تجربی آن – که تلفیقی از مدل ها و الگوه های متعدّدی است- ترسیم گردیده اند. 1-5- گزارش یافته ها (تلخیص مدل های تجربی و رهیافت ها) به دلیل گستردگی یافته ها، جهت رعایت «گزیده گویی»، از تکرار مدل ها و الگوهای ترسیم شده در بخش یافته ها، خودداری کردیم؛ و صرفاً به رهیافت های نهایی هر بخش که تلفیقی از مدل ها و الگوهای متعدّد است- با توجه به توضیح زیر- می پردازیم: 1-1-5- چگونگی تدوین الگوی مدیریت رسانه بومی طبق تعریف «مدل (model) / الگو (pattern)»، آن را، تصاویر و اشکال و نمودارها و جملات ساده شده از یک کل یا سیستم، که با روش و پشتوانه ای علمی و زبانی عامه فهم، تلخیص شده و معرّف مبیّنی بر آن کل و سیستم باشد، دانستیم. همچنین، «رهیافت (approach)» را نیز، نگاه و زاویه دید علمی برآمده از برایند مجموعه الگوهای موجود یک موضوع، تعریف کردیم که ترکیب آن نیز، به ترتیب، پارادایم و دکترین و مکتب را به وجود می آورد. روند چنین ترکیبی، در عرف فیلسوفان علم در جهان، به شکل زیر، مرسوم و پذیرفته شده است: توجه به این نکته نیز، ضروری است که، تصویر فوق، فرایند منظم و سیستمی تکوین علم را نشان می دهد و صرفاً، نوعی طبقه بندی منسجم و منظم است که امری بدیهی و جهانشمول و منطقی نیز به حساب می آید؛ اما، تفاوت در جهابینی حاکم بر اجزاء و عناصر این چرخه، وجه افتراق و محل بحث و مناقشه بوده و هست؛ که نوآوری این تحقیق نیز، در این نکته است که با نقد جهانبینی حاکم بر این چرخه در جهان معاصر (رج پیوست الف، پیوست ب) و اثبات حقانیت و مطلوبیّت های جهانبینی بومی، به دنبال بومی سازی مدیریت رسانه بوده است. با عنایت به توضیح فوق، لازمه چنین بومی سازی، در وهله اوّل، شناخت مکتب بومی (مشخصه های مکتب جمهوری اسلامی) بود؛ بنابراین، طبق مطالعات اکتشافی اولیه، معلوم شد جهانبینی حاکم بر مکتب جمهوری اسلامی ایران، حول سه محور زیر است که تأثیرگذار بر الگوی مدیریت رسانه بومی است. و باید به آن در تدوین الگوی بومی، توجه می کردیم. چرا که یکی از ویژگی های الگوی مطلوب، توجه به پیشینه و مکتب حاکم بر آن الگوست. 2-1-5- جهانبینی حاکم بر مکتب جمهوری اسلامی در این جهانیینی، پیوند علم و دین، برخلاف نظام مادی گرای غربی بر تعاریف نظری و عملی مدیریت رسانه حاکم است؛ و اصل فطری عدالت محوری نیز، هرگونه سلطه گرایی و سلطه پذیری را در تمامی ابعاد مدیریتی و ارتباطاتی / رسانه ای نفی می کند؛ در این بین، عدالت محوری، جایگاه ویژگی دارد. پس، ادامه تحقیق، با توجه بر مشخصه های زیر، و در ارتباط با آنها بوده است؛ تا به الگوها و رهیافت های بومی مدیریت رسانه، رسیده باشیم: 1- عقلانیت محوری (علم گرایی) مشخصه های جهانبینی حاکم 2- معنویت محوری (دین گرایی) 3- عدالت محوری (عدم سلطه گرایی و سلطه پذیری) 3-1-5- جهانبینی حاکم بر رسانه ها از بررسی تأثیرات مادی گرایی و جدایی علم از دین بعد رنسانس غربی، بر روش تحقیق علمی و علوم مختلفی چون مدیریت و ارتباطات، و درک جایگاه و اهمیت مکتب های دینی- اسلامی و بومی (جمهوری اسلامی) در میان آن ها، چنین نتیجه گیری شد که: «فارابی»، اندیشمند اسلامی، از آن جهت به نام «معلم ثانی» خوانده می شد که علوم را مرتب ساخت و سلسله مراتبی بر آن فراهم آورد؛ «میرداماد» در دوره صفویه، همین را انجام داد و عنوان «معلم ثالث» به خود گرفت؛ اما امروزه، بخصوص بعد از بی مهری هایی که از رنساس غرب به بعد، به حوزه دین صورت گرفت، جهان اسلام، بحق، نیازمند معلم چهارمی است که آشتی بین علم و دین را، در نظر و عمل به بشریت ارزانی سازد. جهان اسلام، بالقوه، استعداد این مهم را دارد تا با تکیه بر غنای محتوایی در منابع اسلامی، آرزوی دیرینه جهان اسلام را، در رسیدن به استقلال علمی- فرهنگی گذشته، تحقق بخشند. به زبان ریاضی می شود؛ مدیریت عالی و برتر را، که تلفیق مدیریت علمی و مدیریت دینی است و به دست معلم چهارمی، حاصل شدنی است؛ به صورت معادله ای نوشت که در آن معادله (معادله کمال مدیریت)، مدیریت عالی، تابعی است از زیرمجموعه علم تا دین، که توسط معلم چهارمی، پیوند پایدار علم و دین را برقرار می سازد؛ که نیاز مبرم مدیریت معاصر در تمامی زمینه ها، من جمله «مدیریت رسانه ها» می باشد. به طور خلاصه، با درک چیستی مدیریت علمی معاصر، به چرایی نیاز به مدیریت علمی- دینی رسیدیم و با بررسی ضرورت و اهمیت پاسخ های چرایی، نیاز به مدیریت علمی- دینی (مدیریت عالی و برتر) مطرح گردید. و چگونگی رسیدن به آن نیز در مدل (srclm) به تصویر کشیده شد. که منطبق با مکتب جمهوری اسلامی / امام خمینی «ره» است. f(مدیریت کمال )=?_(n= علم)^(?= دین)?( چهارم معلم +دین و علم پیوند ) مدل پیوند ارتباطی علم و دین (srclm) : در راستای شناخت جهانبینی حاکم بر رسانه ها، نقدی بر مدیریت ارتباطی-رسانه ای حاکم بر دنیا نیز، انجام دادیم؛ در این بخش، الگوهای نظری و هنجاری مختلفی، بررسی شد و نقاط قوّت و ضعف آن ها، و برتری جویی های غربی در نظام ارتباطاتی-رسانه ای، نقد و بررسی شد و توجه به عملکردها را، به جای تکیه صرف به نظریات ذهنی این حوزه، امری مهم در شناخت جهانبینی حاکم بر نظام ارتباطاتی-رسانه ای معاصر دانستیم. بر همین اساس، از یافته های مهم این بخش، استقلال یابی ناقص کشورهای در حال توسعه، من جمله ایران اسلامی، با «مدل استقلال یابی ناقص» شرح داده شد: کشورهای تحت مستعمره و تازه استقلال یافته از دست استعمار قدیم، بیشترین ابعاد استقلالشان، سیاسی بوده است، یعنی از نظر سیاسی، استقلال یافته اند و این استقلال، ناقص است؛ چون، برتری جویی های غربی و نظام سلطه، با تغییر شکلی از نظامی و استعماری قدیم، در قالب ارتباطاتی-رسانه ای و نرم افزاری، بر جهان معاصر، همچنان سایه افکنده است؛ و عملکرد آن ها، از تداوم برتری جویی ها، خبر می دهد. بنابراین، تصویب طرح نظم نوین اطلاعاتی-ارتباطاتی جهان در یونسکو، توسط کشورهای در حال توسعه و جنبش عدم تعهد، برتری ایدئولوژیکی این کشورها، بر غرب و آمریکا بود؛ نه برتری سخت افزاری و نرم افزاری و محتوایی؛ که به استقلال کامل، بیانجامد. همچنین، تکمیل منظم و منسجم هر سه بخش (nwico، استقلال سیاسی، استقلال نرم افزاری- ارتباطی) در کشورهای جهان رو به رشد، معنای واقعی نظم نوین و استقلال کامل است. با درک استقلال یابی ناقص جهان سوم و نبود دموکراسی ارتباطاتی و وجود برتری جویی های غربی به عنوان واقعیت های نظام ارتباطاتی / رسانه ای عصر معاصر، تلاش برای استقلال یابی کامل (نرم افزاری- سخت افزاری) و ارتقاء سواد ارتباطاتی – رسانه ای ، باید بخشی از راهبردهای اجرایی مدیریت رسانه بومی باشد. به طور خلاصه، یافته های بخش جهانبینی حاکم بر رسانه ها، در دو بخش مجزا (نقدی بر مکتب علم-گرایی- مدیریت علم و نقدی بر مدیریت ارتباطی-رسانه ای حاکم بر دنیا) با توضیحات فوق، به صورت معادله و مدل (srclm) و مدل زیر، ارائه شده اند، که واقعیت حاکم بر رسانه های معاصر را نشان می دهند. مدل مدیریت ارتباطی- رسانه ای حاکم بردنیا : بعد از شناخت و درک جهانبینی های غربی و دینی و جهانبینی حاکم بر رسانه ها، و نقد مدیریت ارتباطی-رسانه ای حاکم بر دنیا، یافته های مدیریتی، ارتباطاتی، مدیریت رسانه را از نظر اسلام دنبال کردیم که به ترتیب، رهیافت های زیر، حاصل و نتیجه آنهاست: رهیافت (الف) حاصل از مدل های تجربی یافته های مدیریتی از نظر اسلام. رهیافت (ب) حاصل از مدل های تجربی یافته های ارتباطاتی از نظر اسلام. رهیافت (ج) حاصل از مدل های تجربی یافته های مدیریت رسانه ای از نظر اسلام. 7-1-5- رهیافت های حاصل از بررسی دیدگاه های امام خمینی «ره» و مقام معظم رهبری (آیت ا... خامنه ای) بخش نهایی یافته های تحقیق، به بررسی دیدگاه های امام خمینی «ره» و مقام معظم رهبری (آیت-ا... خامنه ای)، اختصاص دارد؛ در راستای مدل مفهومی، مطالعه گسترده ای نیز، جهت نقد و بررسی و تجزیه و تحلیل دیدگاه های ایشان، صورت گرفت. حاصل تجزیه و تحلیل اطلاعات این بخش، زیربخش هایی با عناوین مختلف شده است که در یک ساختار نظری منسجم، تهیه و ارائه گردیده-اند؛ و هر کدام، بر اساس الگوها و مدل های متعددی تنظیم شده اند که در مجموع، می توان، هفت رهیافت زیر را ارائه نمود؛ که به ترتیب، به توضیح هر کدام پرداخته شده است: رهیافت (1): فلسفه (چیستی، چگونگی، چرایی) سازمان های رسانه ای. رهیافت (2): اهمیت تبلیغات. رهیافت (3): رویکردهای رسانه ای. رهیافت (4): رسانه شناسی رقبا. رهیافت (5): آسیب شناسی مدیریت ارتباطات (رسانه). رهیافت (6): وظایف مدیریتی ارتباطاتی (رسانه ای) بومی. رهیافت (7): مدل تجربی نهایی «مدل مدیریت رسانه تبلیغ محورِ بلیغ / ترجمان خرد». -7-1-5- رهیافت (7): مدل تجربی نهایی «مدل مدیریت رسانه تبلیغ محورِ بلیغ / ترجمان خرد (bthrm) » مدل تجربی زیر، تحت عنوان «مدل مدیریت رسانه تبلیغ محورِ بلیغ / ترجمان خرد» با تکیه بر رهیافت های تحقیق (مدل های تجربی) ترسیم گردیده است و رهیافت نهایی تحقیق می باشد؛ که به همراه سایر رهیافت های اشاره شده، نتیجه تحقیق و پیشنهاد محقق می باشند. واژه های تبلیغ (tabligh) و بلیغ (baligh) به دلیل عدم مشابهت معنایی مصطلح معادل انگلیسی شان، جهت درک بهتر معنای مورد نظر تحقیق، معادل سازی و ترجمه نگردید؛ بنابراین، معنی «تبلیغ» در اینجا، تبیین صحیح و درست حقایق و وقایع با نیت خیرخواهی مخاطب، و معنی «بلیغ» نیز، فرستنده ای که با رعایت اصول بلاغت، به اشتراک معنی و تفاهم با گیرنده می رسد، می باشند. «ترجمان خرد / tarjoman-e-hkerad» نیز، از مفاهیم کلیدی دیگر مدل است که برآمده از روایات اسلامی است؛ و این مفهوم را می رساند که، چیستی و چگونگی و چرایی و عملکرد مدیریت رسانه، معرّف خرد و شخصیت و جایگاه او، نزد گیرنده است و فرستنده، نباید از این اصل کلیدی و مهم، غافل باشد. مدل زیر، ابعاد مختلف مدیریت رسانه بومی را از منظر دینی- اسلامی و دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران، - امام خمینی «ره» و مقام معظم رهبری، آیت ا... خامنه ای- بیانگر است. 2-5- جمع بندی پیشنهاد ها طراحی مدل های تجربی مختلف - (معادله کمال مدیریت، مدل پیوند ارتباطی علم و دین (srclm)؛ مدل استقلال یابی ناقص؛ مدل دورانی نیازهای ارتباطی انسان ها (rmhcn)؛ مدل مدیریت ارتباطی-رسانه ای حاکم بر دنیا؛ مدل تصویری ظلم ستیزی (مبارزه با سوء مدیریت ها) مدیران و رهبران دینی- اسلامی؛ مدل حُسن تقدیر و تدبیر (httm)؛ مدل اهم وظایف مدیر ارشد (grhm)؛ مدل چگونگی روابط مدیر و نیروی انسانی (hrmmm)؛ مدل بهترین روش مدیریت و برنامه ریزی(bmpm)؛ مدل مدیریت زمان در خانه (tmhw)؛ مدل مدیریت ارتباطی-زمانی (tcm)؛ مدل مکتب سیستم باز عدالت محوری / حق محوری اسلامی (iahm)؛ مدل ترجمان خرد (tkm)؛ مدل چرخه ای نگاه اسلام به مدیریت رسانه (iprm)؛ مدل اصول بلاغت (btm)؛ مدل انتقال مفهوم پیام (tm)؛ مدل بهترین پیام و ارتباطات (bmcm)؛ مدل مراحل آغازین ارتباطات (pcm)؛ مدل اختصار پیام (em)؛ مدل تجربی یافته های ارتباطاتی از نظر اسلام (ibm)؛ مدل چگونگی رابطه تساوی مدیریت و مدیریت رسانه(انسان) در اسلام؛ مدل منظومه ای چیستی، چگونگی، چرایی (فلسفه) رسانه ها؛ مدل واقع گرایی در مدیریت ارتباطات- تبلیغات؛ مدل دلایل بیشترین تأثیر بر روی ذهن مخاطب با اولویت گزینه 2?1؛ مدل رویکردهای رسانه ای؛ مدل ویژگی های نظام رسانه ای دشمن (رسانه شناسی رقیب)؛ وظایف مدیریتی ارتباطاتی (رسانه ای) بومی و ... )- که شرح و توضیح آنها را انجام دادیم، پیشنهادات و چارچوب نظری رهیافت های مدیریت رسانه بومی می باشند. همچنین، با عنایت به یافته های تحقیق، تعریف مدیریت رسانه بومی زیر نیز، پیشنهاد و ارائه می گردد: «حوزه مطالعاتی برآمده از مدیریت امانت گرا و مسئولیت گرا و ارتباطات تبلیغ محور بلیغ / ترجمان خرد، که هدفش را رشد و تعالی خیرخواهانه مخاطبانش و چیستی و چگونگی و چرایی فرستنده ها، ارسال ها، پیام ها و کانال هایش را نیز، ترجمان خردش بداند، است». در شکل زیر نیز، چگونگی روند و مسیر رسیدن به رهیافت نهایی، به تصویر کشیده شده است. امید آن که، پیشنهادات این فصل و رهیافت های این تحقیق و مدل (bthrm)، مورد استفاده آیندگان قرار گیرند؛ ان شاء الله. و سرانجام این تحقیق، و ختم کلامم را، به «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبّ ِالْعَالَمینَ»، مزیّن می سازم که هر چه دارم از اوست.