هدف این مطالعه بررسی نشانه های بالینی، یافته های کالبدگشایی، آسیب شناسی، جداسازی، تعیین هویت مولکولی، انگشت نگاری ژنومی و حساسیت دارویی ، مایکوباکتریوم اویوم تحت گونه اویوم در گله های کبوتر مشکوک به بیماری سل می باشد. به این منظور بر اساس نشانه های بالینی، 80 کبوتر از بین بیش از 600 کبوتر انتخاب شدند و همه ی آن ها پس از آسان کشی، کالبدگشایی شدند. هم چنین 10 تخم از این گله ها جمع آوری گردید. بعد از ثبت جراحات ماکروسکپی در کار برگ، نمونه های بافتی دارای جراحت و در صورت عدم وجود جراحت، کبد به صورت استریل برداشته شد و در ظرف استریل درب دار قرار می گرفتند و همراه با تخم ها در کنار یخ خشک به آزمایشگاه مرجع سل موسسه واکسن و سرم سازی رازی (حصارک) جهت تشخیص قطعی ارسال می شدند. هم زمان جهت مطالعات هیستوپاتولوژی قسمتی از آن ها در داخل بافر فرمالین 10% با حجم حداقل 10 برابر قرار داده شدند و به آزمایشگاه پاتولوژی دانشکده دامپزشکی اهواز ارسال شد. در آزمایشگاه مرجع بافت های هر پرنده پس از مخلوط و خرد شدن و آلودگی زدایی مطابق روش nalc-naoh، بروی محیط های اختصاصی لونشتاین جانسون و هرولداگ کشت داده شدند. ژنوم dna همه جدایه ها بر اساس روش ون سولینگن استخراج شد. همه باسیل های اسید فست جدا شده، به وسیله آزمایش pcr با پرایمرهای s rrna16 و 1245is و 901is مورد بررسی قرار گرفتند. انگشت نگاری ژنومی توسط آنزیم هضم کننده pvuii و پروب 901is بر روی 40 جدایه انجام گرفت و آزمایش حساسیت دارویی بر روی 20 جدایه صورت گرفت. این بررسی نشان داد تورم مفاصل پاها، بال ها و تحلیل عضله سینه از مهم ترین نشانه های بالینی بیماری سل می باشند و در کالبدگشایی بیشترین جراحات در کبد مشاهده شد. از 51 کبوتر و از یک تخم مایکوباکتریوم اویوم تحت گونه اویوم جدا گردید. بر مبنای نشانه های بالینی، یافته های کالبدگشایی و جداسازی باکتری تفاوت معنی داری در حساسیت به عفونت و بیماری بین کبوتران نر و ماده مشاهده نشد. بر مبنای یافته های کالبدگشایی اشکال کلاسیک، روده ای، کبدی و غیر سلی شرح داده شد. در بررسی های هیستوپاتولوژی اندام های دارای جراحت، جراحات گرانولوماتوزی که توسط ماکروفاژها، لنفوسیت ها و سلول های غول پیکر احاطه شده اند مشاهده گردید ولی کلسیفیکاسیون وجود نداشت. همچنین رسوب آمیلوئید در دیواره مجاری صفراوی در کبد و در دیواره لوله های ادراری کلیه مشاهده گردید. در مجموع در این تحقیق با به کارگیری آنزیم pvuii و پروب 901is از 40 جدایه انگشت نگاری شده، تعداد 7 الگوی مختلف تشخیص داده شد،. تمام 20 جدایه مورد آزمایش در آزمایش حساسیت دارویی به داروهای استرپتومایسین، کانامایسین، اتیوناماید و تیوفن کربوکسیلیک اسید هیدرازید مقاوم بودند، اما به داروهای ایزونیازید، ریمفامپین و اتامبوتول به ترتیب 3، 2 و 1 جدایه حساس بودند. بررسی های هیستوپاتولوژیک، رنگ آمیزی زل نلسون و تعیین هویت مولکولی تایید کننده آلودگی کبوتران مورد مطالعه به مایکوباکتریوم اویوم تحت گونه اویوم بود و بیانگر فراوانی این بیماری در منطقه می باشد، همچنین با توجه به مشترک بودن این بیماری و نگه-داری کبوتران در منازل مسکونی توجه بیشتر به این بیماری و مطالعات وسیع تر به خصوص در زمینه مولکولار اپیدمیولوژی حائز اهمیت است.