با توجه به نظرات ابن سینا و ابن عربی عشق در مراتب گوناگون هستی از ضعیف ترین درجه وجود تا قوی ترین مرتبه آن یعنی واجب الوجود ساری و جاری است. همه موجودات در عشق خداوند سهیم، به عشق غریزی عاشق و به خیر مطلق شایق اند. عشق اقسام متفاوتی دارد که در یک تقسیم بندی کلی عشق آدمی به دو نوع تقسیم می شود، عشق حقیقی یا عشق به خدا و عشق مجازی یا عشق به چیزهای دیگر. همه عشق ها در واقع عشق به خداست و عشق به ما سوی الله از عشق به خدا نشات می گیرد. و عاشق حقیقیِ خداوند کسی است که به تجلی او نایل شود هر چند به آن غایت و درجات بی انتها نرسد چرا که دست یافتن به همه کمالات حق تعالی که نامتناهی است، محال است . ولی تشبّه به خداوند مقدور. انسان که حقیقت وجودیش از عالم ملکوت است استعداد تکامل و تنزّل را دارد. کمال وجودی انسان نتیجه سیر آگاهانه و اختیاری وی می باشد و روشهای سلوکی هموار کننده این مسیرند. اما به اعتقاد ابن سینا و ابن عربی رجوع به مبدأ سلسله وجود ، بی کشش و جاذبه عشق میسر نیست. عشق بی گمان برترین پله نردبان است که سالک اگر بر آن استوار بایستد ، پای بر بام ازل می نهد.