طی فرآوری محصولات کشاورزی، علاوه بر مواد غذایی مورد استفاده انسان، مقادیر قابل توجهی از فرآورده های فرعی کشاورزی نیز حاصل می شود. این درحالی است که استفاده از محصولات فرعی کشاورزی در جیره نشخوارکنندگان باعث کاهش هزینه خوراک و تبدیل این ضایعات به منابع غذایی مورد استفاده انسان مثل شیر و گوشت می شود. این پژوهش در سه مرحله شامل تعیین ترکیبات شیمیایی، ترکیبات فنولیکی و خصوصیات تخمیری پسماند کشمش با استفاده از آزمون تولید گاز( 24 ساعت و 144 ساعت) بر روی پنج نمونه مختلف از پسماند کشمش شامل کشمش های وازده بدون دم و ساقه، مخلوط کشمش و دم، ساقه، دم، شکرک ( مخلوطی از دم و پوسته های کشمش) و در سه تکرار انجام گردید. نتایج بررسی آزمایش های یاد شده به ترتیب تیمارها (بر حسب درصد) به این شرح تعیین گردید: ماده خشک: 97/85، 55/89، 6/91، 15/94، 97/92 ماده آلی: 8/96، 3/97، 9/91، 3/92، 6/97 پروتئین خام: 14/5، 37/5، 46/11، 89/7، 65/5 دیواره سلولی نامحلول در شوینده خنثی ndf)): 05/6، 01/11، 50/34، 94/22، 01/7 دیواره سلولی نامحلول در شوینده اسیدی (adf): 39/4، 49/9، 92/28، 95/20، 15/6 لیگنین: 6/2، 45/5، 7/10، 9/16، 35/5 خاکستر:2/3، 7/2، 1/8، 7/7، 4/2 کل ترکیبات فنولیک (tp): 12/5، 69/6، 86/10، 68/12، 29/6 کل تانن (tt): 08/5، 09/6، 36/9، 78/10، 19/5 تانن متراکم (ct): 91/0، 24/2، 05/3، 96/3، 92/0 داده های ترکیبات شیمیایی و ترکیبات فنولیک با استفاده از طرح کاملا تصادفی و رویه glm در نرم افزار sas تجزیه و تحلیل شدند. کلیه داده های مربوط به آزمون گاز 24 ساعته ((scfa ,me ,omd ,pf ,mb ,ivgp ,avidmd و همچنین مقدار گاز تولیدی و درصد تجزیه پذیری بدست آمده از آزمون گاز 144 ساعته در قالب آزمایش فاکتوریل و روش glm تجزیه و تحلیل شد. بخشی دیگر از داده های مربوط به آزمون گاز 144 ساعته rm ,trm ,ti ,c ,b ,a) ( در قالب طرح کاملا" تصادفی ورویه glm و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن تجزیه و تحلیل شد. در آزمون تولید گاز 24 ساعته ای که بر تیمارها پس از استخراج تانن انجام شد، داده های آماری مقدار گاز تولیدی در قالب آزمایش فاکتوریل و روش glm تجزیه و تحلیل شد. مقدار ndf و adf، در تیمار ساقه به طور معنی داری بیشتر از سایر تیمارها بود (05/0>p). مقدار tp،tt وct درتیمارهای مورد آزمایش تفاوت معنی دار نشان دادند(05/0>p)