نام پژوهشگر: ارزو جوادی پور
ارزو جوادی پور رضا اهری پور
سازند زیارت در برش سیاهپره واقع در شمالغرب دامغان (دامنه جنوبی البرز شرقی) با ضخامت 5/694 متر، عمدتاً شامل سنگ آهک، شیل و آهکهای ماسهای است. این رسوبات با سن ائوسن پیشین تا میانی به صورت همشیب بر روی سازند فجن و با مرزی تدریجی در زیر سازند کرج قرار گرفتهاند. به منظور بررسی دقیق اختصاصات رخسارهای و تفسیر محیط رسوبی دیرینهی سازند زیارت در برش سیاهپره، تعداد 73 عدد مقطع نازک، مورد مطالعهی دقیق میکروسکپی قرار گرفته است. نتایج این مطالعات منجر به شناسایی 11 رخساره و 20 زیر رخسارهی میکروسکپی، وابسته به سه گروه رخسارهای سد و حاشیه سد بهسمت دریای باز (شامل رخسارههای: گرینستون و پکستون/ رودستون)، شیب قاره- انتهای شیب قاره (شاملرخسارههای: توربیدایتهای تخریبی و توربیدایتهای آهکی) و فلات عمیق دریا- کف حوضه (شامل رخسارههای:پکستون، پکستون- وکستون، وکستون، مادستون آهکی- وکستون، مادستون آهکی، شیل خاکستری تیره و چرت لایهلایه) شده است.با توجه به شواهد رخسارهای، رسوبات سازند زیارت در منطقه مورد مطالعه از زمان ائوسن پیشین تا میانی،بترتیب در دو محیط رسوبی فن دلتا و پلاتفرم کربناته حاشیهدار تشکیل شدهاند. در مرز سازند فجن با سازند زیارت، شواهدیاز محیط فن دلتا وجود دارد. از زمان ائوسن پیشین تا میانی بتدریج با پیشروی دریا،شرایط برای تشکیل پلاتفرم کربناته مهیا میشود.ویژگیهایی نظیر وجود رخسارههای توربیدایتی در لابلای رخسارههای عمیق دریا (دارای فسیلهای گلوبیژرین، رادیولار و اسپیکول سیلیسی اسفنج) با ضخامت زیادکه موید وجود شیبمحیطدر هنگام رسوبگذاری میباشد، نشان میدهدکه نهشتههای کربناته سازند زیارت به احتمال قوی در یک پلاتفرم کربناته از نوع شلف حاشیهدار (دارای بادزن زیر دریایی)،تشکیل شده است. نمودار تغییرات سطح آب دریا در برش سیاهپره با نمودار تغییرات جهانی سطح آب دریا در ائوسن مطابقت دارد.بررسی فرآیندهای دیاژنتیکی حاصل از مطالعات پتروگرافی نیز نشان میدهد که رسوبات سازند زیارت در برش مورد مطالعه، تحت تأثیر سه مرحله دیاژنز دریایی، متئوریکی و دفنی قرار گرفتهاند و چهار فرآیند دیاژنزی اصلی شامل سیمانیشدن، تراکم یا فشردگی، انحلال و جانشینی و دو فرآیند دیاژنزی فرعی شامل آشفتگیزیستی و تشکیل انواع رگهها بر روی این سازند تأثیر گذاشتهاست.