نام پژوهشگر: مسیح سرفرازی
مسیح سرفرازی سید مهدی جعفری
زعفران گران ترین ادویه دنیاست که به عنوان عامل ایجاد رنگ و طعم در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. نیز ترکیبات موثره زعفران دارای خاصیت آنتی اکسیدانی می باشند و به همین دلیل زعفران در درمان بسیاری از بیماری ها موثر است. استفاده از فناوری های نوین می تواند موجب بهبود فرایندها از طریق افزایش کارایی کمی و کیفی آنها شود. استخراج به کمک مایکروویو، آب فوق گرم و امواج فراصوت طی سال های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. مایکروویو با اثر بر روی ترکیبات قطبی موجب گرم شدن مواد غذایی و در نتیجه افزایش نرخ انتقال جرم در طی استخراج می شود. آب فوق گرم هم به دلیل دمای بالا و هم به دلیل داشتن ثابت دی الکتریک پایین از توانایی بالایی در انحلال ترکیبات غیر قطبی و نیمه قطبی بر خوردار است و در واقع به مثابه مخلوطی از آب و حلال های آلی عمل می کند. امواج فراصوت در بسامدهای پایین به دلیل ایجاد پدیده حفره سازی منجر به تخریب سلول های گیاهی شده و نرخ انتقال جرم ترکیبات از سلول گیاهی به حلال را فزایش می دهند. در این پژوهش ترکیبات موثره کلاله زعفران - یعنی پیکروکروسین، سافرانال و کروسین که به ترتیب عامل مزه تلخ، عطر دلپذیر و رنگ قرمز مایل به زرد آن هستند، - با سه روش مایکروویو، آب فوق گرم و فراصوت استخراج شدند. در استخراج به کمک مایکروویو سه متغیر غلظت اتانول (100-0%)، دما (c°125-45) و زمان (min 30-10) بررسی شده و در استخراج با آب فوق گرم دو عامل زمان (min 15-5) و دما (c°125-105) به عنوان عوامل تاثیرگذار بر روی کارایی استخراج در نظر گرفته شدند. در استخراج به کمک فراصوت نیز سه متغیر غلظت اتانول (100-0%)، زمان (min 10-2) و دامنه امواج (100-20%) مورد بررسی قرار گرفتند. از روش اسپکتروفتومتری برای اندازه گیری این ترکیبات استفاده شد. روش سطح پاسخ برای مدل سازی و بهینه سازی داده ها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان دادند که در مورد پیکروکروسین و کروسین کارایی روش مایکروویو اختلاف معنی داری با روش فراصوت نداشت ولی کارایی این دو روش به طور معنی داری از کارایی روش آب فوق گرم بیشتر بود. در مورد سافرانال نیز کارایی مایکروویو به طور معنی داری بیشتر از فراصوت بوده و کارایی این روش نیز به نوبه خود اخلاف معنی داری با کارایی آب فوق گرم داشت.