نام پژوهشگر: راحله نیک پیام

بررسی و تحلیل وضعیت باستان شناسی سلوکی در ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه بوعلی سینا - دانشکده هنر 1391
  راحله نیک پیام   یعقوب محمدی فر

یکی از ادوار مهم تاریخی ایران که کمتر مورد نظر پژوهشگران قرار گرفته مربوط به دوران حکومت اسکندر و جانشینان پس از وی در ایران تحت عنوان سلوکیان بوده که تنها با ماهیتی تاریخی و سیاسی شناخته شده است در حالی که با بررسی باستان شناسی سلوکی در ایران می توان به درک بهتری از باستان شناسی اشکانی به عنوان ادامه ی دوره هلنیسم دست یافت و بسیاری از مضامین تازه را در آن توجیه نمود زیرا سلوکیان همانند دیگر فرمانرایان هلنی به عنوان حامیان هنر یونان ظاهر گشته اند. در ابتدای پژوهش، گریزی به هنر یونان داریم تا شاید بتوان برخی بن مایه های هلنی یونان را در سرزمین های مفتوحه در دوران سلوکیان مشاهده نمود. در این پژوهش ساختارهای سیاسی، فرهنگی و هنری دوران سلوکی مبتنی بر مکتوبات تاریخی و داده های باستان شناسی در ایران مورد مطالعه قرار گرفته است چرا که باستان شناسی سلوکی بیشتر در فرآیندی تاریخی- سیاسی معرفی شده است. محوطه های مختلفی در ایران نیز مورد بررسی قرار گرفته اند که بسیاری از آنان مرتبط به دوران پس از سلوکیان است، اما نفوذ هنر هلنی در آنان بسته به وضعیت جغرافیایی و ارتباط پیشین با یونان به صورت متفاوت ظاهر گشته است. در این میان گریزی به چند محوطه اشکانی و یونانی- باختری در آسیای مرکزی در باب مقایسه زده شده که نفوذ هنر هلنی به خاطر مهاجرت های یونانیان بیشتر قابل مشاهده است و در نهایت در قالب سبک شناسی، هنر سلوکی مورد مطالعه اجمالی واقع گشته است. این بررسی نتایجی در بردارد که از این میان می توان به هم زمانی فرهنگی و هنری حکومت سلوکی و اشکانی اشاره نمود. به نظر می رسد حوزه نفوذ یونان در سرزمین های شرق فلات ایران بیشتر بوده که این موضوع نیز نشان گر حضور مهاجران یونانی در این مناطق است در حالی که در ایران به علت کمبود داده های باستان شناسی سلوکی درک درستی از ماهیت سلوکیان وجود ندارد و به نظر می رسد که در سرزمین ایران فرهنگ بومی شدت بیشتری داشته است. شاید پیامد حضور سلوکیان در ایران تسریع روند آشنایی ایرانیان با فرهنگ هلنی و معرفی برخی مضامین فکری و هنری تازه در دوران بعد بوده باشد.