جامعه شناسی ادبیات، به بیان و توضیح حوادث اجتماعی مندرج در کتب ادبی می پردازد. از این زاویه، ادبیات دیگر نه موضوعی صرفاً تفننی، بلکه بخش بسیار مهمی از شعور اجتماع است و می تواند با صداقتی که اغلب در کتاب های تاریخی دیده نمی شود، جامع? هر دوره را آینه وار به تصویربکشد. از راه بررسی تحلیلی کتب ادبی، می توان به کنه کارکرد و تغییرات یک نظام اجتماعی پی برد. از این رو، رسالت ادبیات در بیان بی سانسور حقایقی است که تاریخ نگاران نمی خواهند یا نمی توانند به ثبت و ضبط آن ها بپردازند. این شفافیت ادبیات، پررنگ تر از همیشه در نوع ادبی رمان که مهم ترین تجلی ادبیات انتقادی است و به ویژه در رمان سیاحت نامه ابراهیم بیگ، نوشته زین العابدین مراغه ای که یکی از نویسندگان پیشتاز دوره مشروطیت بود، به شکل برجسته ای تبلور یافته است. نگارنده در این پژوهش، سعی دارد با نگاهی جامعه شناسانه به تحلیل وقایع مندرج در رمان «سیاحت نامه ابراهیم بیگ» بپردازد و با توصیف جامعه آن روز، نه به منظور بردن «حال» به «گذشته»، بلکه به قصد بررسی وقایع آن روز، از زاویه ای نو و با دیدی معاصر، در راه پویایی و تکامل جامعه و غنای فرهنگی، قدمی بردارد.