چکیده امام کاظم - علیه السّلام - از یک طرف با سلطه و اختناق سیاسی عباسیان روبه رو بود و از طرف دیگر، افتراقات و دیدگاه سیاسی شیعیان و ظهور و بروز مذاهب مختلف فکری و کلامی، شرایط پیچیده ای را در جامعه ی اسلامی به وجود آورده بود. مبنای اندیشه ی سیاسی امام، همچون پدران بزرگوارش؛ باور به تشکیل حکومت دینی بر پایه ی حاکمیت الهی و نه انسانی، و نفی حاکمیت های خاندانی، قبیله ای و قومی بود. بر این مبنا بود که امام موضع گیری می کرد و به بیان مواضع سیاسی برگرفته از قرآن و سنّت حضرت رسول - صلی الله علیه و آله - که در تعارض با ماهیت خلافت عباسیان بود، می پرداخت و در عین حال از تقابل آشکار سیاسی در برابر خلفای عباسی پرهیز می کرد امّا این کناره گیری از مواجهه با عباسیان، مانع از اتّخاذ مواضع اصولی و بیان معارف و ترویج فرهنگ ناب سیاسی اسلامی نمی شد. به همین دلیل هم، هارون، خلیفه عباسی که مواضع و دیدگاه های آن حضرت را در تقابل با مشروعیت و مقبولیت خلافت خاندان عباسی می دید، ایشان را زندانی کرد و سرانجام به شهادت رساند. انشعابات فرقه ای این دوره، ظهور و بروز مذاهب مختلف فقهی و کلامی و مباحث فکری و کلامی، مشکل دیگری بود که اتحاد و یکپارچگی شیعیان را تهدید می کرد. از این رو امام متناسب با این شرایط، سیاست های فرهنگی خود را سامان داد. به گونه ای که ایشان با مجاهدت خویش و کمک شاگردانش توانست شبهاتی که از سوی جریانات فقهی، کلامی و تفسیری ایجاد شده بود، مرتفع نموده و راه روشنی را فرا روی جامعه ی اسلامی بگشاید. با توجه به وجود دانشمندان عالم و متعهد فراوان گرد امام، سازماندهی و اعزام آنان به شهرهای مختلف و ارجاع شیعیان در موارد گوناگون به ایشان و ...، حضرت توفیقات بیش تری را نسبت به پدر و جد بزرگوارشان در جهت اشاعه و گسترش فرهنگ اسلام ناب، نشر احادیث و معارف اهل بیت کسب نمود که در این تحقیق با مستنداتی به اثبات این موضوع پرداخته شده است. روش تحقیق در این پژوهش روشی توصیفی - تحلیلی است. واژگان کلیدی: امام کاظم (ع)، سیره ی سیاسی، سیره ی فرهنگی، خلفای عباسی، زمانه، شیعیان، فرقه ها، زیدیه.