نام پژوهشگر: زهرا میرزاخانی هفشجانی

اثر جیبرالیک اسید، اسپرمین و متیل جازمونات بر شکستن خواب غده های معمولی و مینی تیوبر های سیب زمینی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه صنعتی اصفهان - دانشکده کشاورزی 1391
  زهرا میرزاخانی هفشجانی   مصطفی مبلی

غده سیب زمینی یک اندام گیاهی است که در حالت رکود به سر می برد و باید مدتی تحت شرایط انباری مناسب قرار گیرد تا با رفع این بازدارنده ها تولید جوانه نماید. اگر زارع بخواهد از غده های تازه برداشت شده به عنوان بذر استفاده کند، دچار مشکل میگردد. مینی تیوبرها، غده هایی کوچک عاری از بیماری و محصول کشت بافت هستند که خواب طولانی تری از غده های معمولی سیب زمینی دارند. تا کنون از روش های فیزیکی و شیمیایی زیادی برای شکستن خواب غده های سیب زمینی استفاده شده است. روش های فیزیکی وقت گیر و هزینه بر است و اغلب روش های شیمیایی اثر سوء بر محیط زیست و سلامتی انسان دارد. تنظیم کننده های رشد موادی اند که به طور طبیعی در گیاهان وجود دارند و از طرفی در صورت کاربرد خارجی صحیح آنها نسبت به سایر مواد شیمیایی دارای مضرات کمتر یا حتی فاقد ضرر اند. تا امروز برخی از تنظیم کننده های رشد مانند جیبرلین به طور موفقی در شکستن خواب غده های سیب زمینی مورد استفاده قرار گرفته اند. با توجه به اینکه میزان پلی آمین ها درست قبل از جوانه زنی غده افزایش می یابد، حدس زده می شود که کاربرد خارجی آنها نیز باعث شکستن زود تر از موعد خواب غده های معمولی و مینی تیوبر های سیب زمینی شود. جازمونات ها نیز گروهی از تنظیم کننده های رشد اند که هنوز اثر آنها روی شکستن خواب به درستی روشن نیست. در این پژوهش تاثیر غلظت های مختلف اسپرمین، متیل جازمونات و جیبرالیک اسید بر شکستن خواب غده های معمولی و مینی تیوبر های سیب زمینی، در قالب 2 آزمایش کاملا مجزا مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات به صورت فاکتوریل 2×8 انجام شد. در آزمایش اول که روی غده های معمولی سیب زمینی انجام گرفت فاکتور اول، 8 تیمار تنظیم کننده رشد شامل جیبرالیک اسید (5 و10 میلی گرم در لیتر)، اسپرمین (20 و 40 میلی گرم در لیتر)، متیل جازمونات (001/0، 01/0 و 1 میلی مول) و آب مقطر به عنوان شاهد بود. فاکتور دوم شامل دو رقم مارفونا و راموس بود. آزمایش دوم روی مینی تیوبرهای دو رقم سیب زمینی شامل مارفونا و سانته بود که تیمار های جیبرالیک اسید( 50 و 100 میلی گرم در لیتر)، اسپرمین( 40 و 60 میلی گرم در لیتر)، متیل جازمونات( 01/0، 1/0، و 1 میلی مول) و آب مقطر به عنوان شاهد روی آنها اعمال شد. پس از بیدار شدن غده، خصوصیات غده و جوانه ها شامل تعداد روز تا جوانه زنی غده، طول و قطر جوانه غالب، تعداد جوانه های بیدار شده در غده، وزن تر و خشک کل جوانه های بیدار شده در غده، پژمردگی ظاهری غده و در صد کاهش وزن آن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تیمار روی غده های معمولی نشان داد که هر سه هورمون به کار برده شده در آزمایش موجب شکستن خواب غده ها شدند. کوتاه ترین زمان تا شکستن خواب، مربوط به متیل جازمونات 001/0 میلی مول بر لیتر بود و اسپرمین 40 میلی گرم بر لیتر کمترین تاثیر را داشت. ده میلی گرم در لیتر جیبرالیک اسید اگرچه دوره خواب را کوتاه تر کرد اما موجب شد جوانه غالب بیشترین طول و کمترین قطر را داشته باشد. نتایج تیمار ها بر سایر صفات (پژمردگی ظاهری و تعداد جوانه بیدار شده در غده های معمولی) تاثیر معنی داری را نشان نداد. نتایج تیمار مینی تیوبر ها نشان داد که تمامی تیمار ها خواب مینی تیوبرها را کوتاه تر کردند، لیکن اسپرمین با شاهد تفاوت معنی دار نداشت. کوتاه ترین زمان برای شکستن خواب مینی تیوبرها مربوط به متیل جازمونات 1 میلی مول بر لیتر بود. صد میلی گرم در لیتر جیبرالیک اسید موجب شد جوانه های بیدار شده در مینی تیوبرها بیشترین طول و کمترین قطر را داشته باشد. متیل جازمونات 1 میلی مول حداقل تعداد جوانه بیدار شده در غده و حداکثر وزن تر و خشک جوانه ها را در پی داشت. حداقل و حداکثر پژمردگی ظاهری به ترتیب مربوط به تیمار های متیل جازمونات 1 میلی مول و جیبرالیک اسید 100 میلی گرم در لیتر بود. همچنین نتایج نشان داد که ارقام غده های معمولی و مینی تیوبرهای سیب زمینی در تمام صفات اندازه گیری شده با هم تفاوت آماری داشتند. تنها در مورد مینی تیوبر ها، دو رقم سانته و مارفونا در مورد تعداد جوانه بیدار شده با هم تفاوت آماری نشان ندادند.