نام پژوهشگر: محسن گل نیا
محسن گل نیا محمد واعظ برزانی
بسیاری از صاحبنظران پولی و مالی اسلامی شاخصه عملکرد اسلامی بانک را استفاده گسترده آن از عقدهای مشارکتی و به اصطلاح مشارکت در سود و زیان مراجعین خود میدانند و باور دارند که هر چه سهم عقدهای مشارکتی، سرمایهگذاری مستقیم و قرض الحسنه بیشتر باشد، به حقیقت بانکداری اسلامی نزدیکتر میشویم و برعکس هر چه سهم آنها کمتر شود، نظام بانکی به سمت ربوی بودن سوق یافته است. در عقود مشارکتی عوامل تولید (کار و سرمایه) حقیقتاً دست به دست هم داده، فرآیند تولید را پیش میبرند و تمام پیامدهای مطلوب و نامطلوب آن را بر عهده میگیرند. نرخ سود در عقود مشارکتی بر اساس سود واقعی پروژه که به شرایط بازار و نوع پروژه بستگی دارد تعیین میشود به طوری که پس از دوره عملکرد سود محاسبه و پس از اتمام کار بین بانک و مشتری تقسیم می شود. یکی از چالشهای جدی نظام بانکی کشور، اجرای واقعی و عملی عقد مشارکت مدنی به عنوان یکی از دوازده عقد قانون بانکداری بدون ربا است. مطالعه قراردادهای مشارکت مدنی و مضاربه بانکهای تجاری و دیگر موسسات اعتباری، نشان میدهد که در غالب موارد، متقاضیان تسهیلات درصدد مشارکت یا مضاربه واقعی نیستند. در بیشتر این موارد به ظاهر، قرارداد مشارکت یا مضاربه منعقد می شود؛ اما در عمل هیچیک از گیرندگان تسهیلات به لوازم آن ملتزم نیستند؛ چنان که بانکهای تجاری و موسسات اعتباری نیز که نیروی انسانی لازم برای کارشناسی پروژه و پذیرش ریسک سرمایهگذاری و نظارت و کنترل آن را در اختیار ندارند باور و علاقهای برای مشارکت واقعی ندارند. این پایاننامه درصدد است به تحلیل واقعی کردن عقد مشارکت مدنی بپردازد. بدین جهت ابتدا به منظور تعیین شدت واقعی بودن عقد مشارکت مدنی در بانک مسکن استان اصفهان، از آزمون مقایسه میانگین یک نمونهای از شاخص t-test و نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج حاصل بیانگر آن است که از بین 50 شعبهی نمونه مورد بررسی، در دوره زمانی 1383 تا 1390، تعداد 10 شعبه در فاصله قابل قبول واقعی عمل کردن عقد مشارکت مدنی قرار داشتند و بقیه خارج از این محدوده بودند. سپس، به منظور تعیین عوامل موثر بر واقعی بودن عقد مشارکت مدنی از روش داده های تابلویی استفاده شده است که برآورد الگو با استفاده از نرمافزار eviews، بیانگر اثر مثبت نرخ رشد اقتصادی و اثر منفی نرخ تورم بر شاخص واقعی بودن عقد مشارکت مدنی بود.