در این تحقیق، تاثیر روش اسانس گیری روی ترکیب درصد اجزاء استخراج شده از دو گونه بومی گیاهی ziziphora tenuior l. و ziziphora clinopodioides lam. با نام های محلی کاکوتی و کاکوتی کوهی برای اولین بار مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش برای اولین بار استفاده از روش ابداعی اسانس گیری با بخار سرد به عنوان یکی از روش های نوین اسانس گیری رسما استفاده شده است. بدین منظور اسانس اندام های هوایی دو گیاه در زمان گل دهی به وسیله دستگاه های sde، کلونجر، دستگاه تقطیر با بخار آب و اسانس گیری با استفاده از بخار حاصل از امواج فراصوت استخراج شده و به منظور شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس، از دستگاه های گاز کروماتوگرافی(gc) و گاز کروماتوگرافی جفت شده به طیف سنج جرمی(gc-ms) استفاده شد. هم چنین به منظور بررسی خواص کیفی گیاهان مورد مطالعه، ترکیبات فیتوشیمیایی و فعالیت بیولوژیکی آن ها از نظر خواص آنتی اکسیدانی، میزان سمیت سلولی، خاصیت ضدباکتری و ضدقارچی و مورد ارزیابی قرار گرفت. در اسانس گیاه کاکوتی ترکیبهای پولگون (01/80% تا 10/90%) و پیپریتنون (50/4% تا 14/7%) و در اسانس کاکوتی کوهی پولگون (87/25% تا 20/35%)، پیپریتنون (11/10% تا 88/27%) بالاترین درصد را به خود اختصاص دادهاند. براساس نتایج این پژوهش، عصاره ی متانولی اندام های هوایی گیاه کاکوتی و کاکوتی کوهی اثرات آنتی اکسیدانی به ترتیب در حدود 4 و 5/7 برابر کم تر از استاندارد bht دارند. در آزمون مهار پراکسیداسیون لیپید، عصاره متانولی گیاه کاکوتی کوهی فعالیت بیشتری نسبت به گیاه کاکوتی از خود نشان داده است. مقدار کل ترکیبات فنلی عصاره ی متانولی گیاه کاکوتی کوهی نیز در حدود 2 برابر مقدار آن برای گیاه کاکوتی است. خاصیت ضدمیکروبی عصاره و اسانس دو گیاه بر روی 11 سویه میکروبی بیماری زا از دو روش دیسک دیفیوژن و تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی رشد ارزیابی شد که 9 سویه به نمونه ها، حساسیت نشان دادند. به طور متوسط خاصیت ضدمیکروبی اسانس ها نسبت به عصاره ها به طور چشمگیری بالاتر بود. سنجش میزان کشندگی میگوی آب شور، به منظور تعیین سمیت سلولی عصاره های دو گیاه و همچنین به عنوان شاخصی جهت غربالگری عصاره ها از نظر دارا بودن فعالیت ضد سرطانی انجام و نشان دهنده وجود میزان معناداری از سمیت سلولی در عصاره متانولی هر دو گیاه کاکوتی و کاکوتی کوهی بود. ارزیابی فیتوشیمیایی دو گیاه نیز نشان دهنده وجود مقدار قابل ملاحظه ای فلاونوئید در گیاه کاکوتی و آلکالوئید در گیاه کاکوتی کوهی است.