دراسه مقارنه بین أشعار محمد تقی بهار و معروف الرصافی السیاسیّه فی مطلع القرن العشرین واجهت البلاد الاسلامیه و ایران و العراق خاصهً أحداثاً سیاسیّاً و تطوراتٍ اجتماعیهٍ و جاء الاستعمار إلی هذه البلاد و احتلّها لسنوات عدیده و أرسلت بعثاث إلی البلاد الأوروبیّه و هکذا تعرّف أبناء البلاد الاسلامیه علی الثورات و أحداثها السیاسیّه و الاجتماعیّه، و بعد أن رأوا الاستبداد و الظلم فی بلادهم، فأحسوا بحاجه إلی الدستور و عصفت الثوره الدستوریه فی ایران و العراق (الدوله العثمانیه). للشعراء و المثقّفین دورٌ کبیرٌ فی تعرّف أبناء بلادهم علی الثوره الدستوریه و الأحداث السیاسیه و الاستبداد و الظلم فی الحکومه. و منهم هو محمد تقی بهار المعروف بـــ«ملک الشعراء» الشاعر الایرانی و معروف عبدالغنی الرصافی الشاعر العراقی. الشاعران کانا ملتزمین بالوطن و الشعب و مصالحه و نائبان فی المجلس و أصدرا مجلاتٍ و صحفاً و بذلا قصاری جهودهما فی سبیل الحریّه و دافعا عن الوطن و ناهضا الاستعمار و احتلال الوطن. یتطرق البحث إلی المباحث التمهیدیه فی الفصل الاول و إلی الأدب المقارن و وظیفته فی الفصل الثانی و یقوم بدراسه مدارس الأدب المقارن کالمدرسه الفرنسیّه و الامریکیّه و السلافیّه و الألمانیّه و یأتی بنبذه منها. البحث یختار المدرسه الإمریکیّه کمنهج فی الدراسه المقارنه اعتماداً علی التشابهات و المفاهیم المشترکه بین الشاعرین، لأنّ المدرسه الإمریکیّه هی تدرس التشابهات و المعانی و المفاهیم المشترکه بین الأدبین دون النظر إلی الصلات التاریخیّه. البحث یدرس حیاه الشاعرین و نشاطاتهما السیاسیّه و ظروف ایران و العراق السیاسیّه فی الفصل الثالث ثمّ یدرس الأشعار المتعلقه بالسیاسه الداخلیه فی الفصل الرابع و الأشعار المتعلقه بالسیاسه الخارجیه فی الفصل الخامس. یصل البحث إلی أنّ الشاعرین بهار و الرصافی کانا ملتزمین بالوطن و الشعب و تأثّرا بالأحداث السیاسیّه و الاجتماعیه. لذلک إنّهما یدافعان عن الوطن و یناهضان ضد أعداء الوطن و الشعب ، مهما کان الاستبداد الداخلی أو الاستعمار الخارجی. الاستعمار و الإنجلیز و روسیا خاصهً، عند الشاعرین هو السبب الرئیسی فی تخلّف البلاد الاسلامیه فلهذا یبغضانه و ینکرانه شدیداً و یدعوان الشعب إلی القیام ضد الاستعمار. بما أن دائره الوطن عند الشاعرین قد تمتدّ إلی البلاد الاسلامیه و الشرق کلّه، فیهتمّان بالقضایا و الأحداث السیاسیّه الداخلیّه و الخارجیّه و یتطرّقان إلی الدول الاسلامیه و غیرها لأهداف العدیده.

خاقانی و متنبی از بزرگ ترین شاعران ادب فارسی و عربی محسوب می شوند و مشابهت های زیادی در زمینه ی شعر مدحی دارند. بررسی و تطبیق شعر مدحی این دو شاعر بزرگ، شناختی بهتر از مدایح و سبک مدیحه سرایی آن دو به دست می دهد. هدف این تحقیق، بررسی مدایح خاقانی و متنبی و مقایسه ی آنها با هم است. روش این تحقیق به صورت تحلیلی- توصیفی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای است. این رساله در هشت فصل نگاشته شده است. بعد از طرح کلیاتی در مورد شعر و اهمیت آن و تأثیر و تأثر ادبیات فارسی و عربی بر همدیگر، زندگی، شخصیت و افکار متنبی و خاقانی مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه به انواع مدح در دیوان این دو شاعر و توصیفات گوناگونی که این دو شاعر در مورد ممدوحان بکار برده اند، اشاره شده است. بر اساس مطالعات انجام شده، هر دو شاعر علاوه بر مدح ممدوح، قضایای اجتماعی، سیاسی و انسانی را نیز در مدایحشان می آورند. تکرار معانی در مدایح هر دو شاعر دیده می شود. گاهی اوقات هر دو شاعر در مدح ممدوح، مرتکب ترک ادب شرعی شده اند. خاقانی در ابیات اندکی تحت تأثیر متنبی قرار گرفته است. یکی از تفاوتهای اساسی مضامین مدحی شعر متنبی و خاقانی مربوط به توصیف جنگهای ممدوح می باشد. اگر چه در دیوان هر دو شاعر در مورد جنگها و دلاوریهای ممدوحان صحبت به میان آمده است ولی بسامد مضمون ادبیات جنگ و ذکر ابزارآلات جنگی در دیوان متنبی بسیار بیشتر از دیوان خاقانی است.

بررسی تصویر هنری در شعر پایداری فلسطین ( مطالعه ی موردی شعر عزالدین المناصره) شعر پایداری فلسطین، یکی از پرشورترین شعرهای مقاومت جهان است؛ این نوع سبک شعری خاستگاه عمده ترین جلوه گاه های مقاومت و مبارزه است. عزالدین المناصره، یکی از شاعران پرآوازه ی معاصر فلسطین است که در ابراز احساسات عمیق خویش نسبت به سرزمین غصب شده خود و دعوت به پایداری و استقامت و رساندن فریاد مظلومیت ملت خویش به گوش جهانیان از صور بلاغی سود جسته است. او در ابلاغ رسالت میهن دوستی خویش وامدار تصویرهای هنری بلاغی است که به طرز استادانه ای با مضامین پایداری تلفیق یافته اند. عمده ترین این تصویر ها در پنج دسته تشبیه، استعاره، کنایه، رمز، رنگ بیان شده است. برای دستیابی به این هدف ابتدا مبانی نظری پژوهش تبیین شده است و سپس بر اساس آن به تصویرهای هنری که در رساندن مبانی شعر مقاومت موثر بوده است، انتخاب و تحلیل شده، بنابراین این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی به بررسی زیبایی های هنری شعر عزالدین المناصره شاعر مقاومت پرداخته است. یافته های پژوهش نشان داد،که همبستگی معنایی میان تصاویر هنری و مضامین پایداری به صورت چشمگیری وجود دارد؛ شاعر برای به تصویر کشیدن مفاهیم مقاومت از تشبیه های حسی بیشترین استفاده را برده است. استعاره های تجسیدی و تشخیصی دو نوع بارز استعاره در اشعار این شاعر است. و تصویر های کنائی وجهه ای عقل گرایانه داشته در ژرف اندیشی مخاطب و پویایی خوانش، فعالانه عمل کرده اند. عزالدین المناصره از نماد گرایی بهره برده و از انواع نماد های دینی، تاریخی، اسطوره ای و نمادهای طبیعت با عناصر مختلفش را استفاده کرده است. رنگرزی الفاظ، تکنیکی هنرمندانه و بایسته است که عزالدین بواسطه ی آن موجبات تنیدگی معانی پایداری و تصویرهای هنری را فراهم آورده است.

چکیده بررسی تطبیقی مضامین اخلاقی در شعر احمد شوقی و محمد تقی بهار به کوشش مریم فتحی این پایان نامه، تلاشی است به منظور به تصویر کشیدن مضامین اخلاقی ( فضیلتها و رذیلتهای اخلاقی ) در چهار چوب ادبیات تطبیقی بین دو شاعر بزرگ احمد شوقی و محمد تقی بهار است. این پژوهش در بررسی های تطبیقی خویش بر پایه ی مکتب آمریکایی استوار است مکتبی که به نقد و تحلیل مضامین اخلاقی می پردازد، و بر تشابهات فکری و مفهومی و اسلوبی این دو شاعر تکیه می کند، و سعی دارد تا به زیبایی شناسی مشترک اشعار بپردازد. پژوهشگر در تبیین مفاهیم اخلاقی بر معیارهایی تکیه می کند که در کتب مهم علم اخلاق اسلامی مطرح شده است و کاملاً با آن ها مطابقت دارد و از این حدود تجاوز نمی کند. این پژوهش در شش فصل بدین شرح تنظیم شده است: 1-فصل اول: کلیات را در بر می گیرد. 2-فصل دوم: شامل ادبیات تطبیقی و مکاتب آن می باشد. 3-فصل سوم: در برگیرنده علم اخلاق در اتجاه اسلامی و جایگاه آن در ادبیات است، سپس نگارنده نگاهی گذرا و تحلیلی بر جامعه شوقی و بهار و زندگی و آثار آن ها می اندازد، که بر نتایج اخلاقی تکیه می کند. 4-فصل چهارم: بررسی تطبیقی فضیلت های اخلاقی در شعر شوقی و بهار. 5-فصل پنجم: بررسی تطبیقی رذیلت های اخلاقی در شعر شوقی و بهار. 6-فصل ششم: نتیجه. این پژوهش بعد از تطبیق فضائل و رذائل اخلاقی در اشعار شوقی و بهار، به این نتیجه رسیده است که این دو شاعر با توانایی خویش در تعبیر مفاهیم ارزشمند اخلاقی به صورت فردی و اجتماعی و سیاسی بر بسیاری از بزرگان شعر و شاعری در عصر خویش سبقت گرفته اند، و موجب جاودانگی اشعارشان در محافل شعری شده اند. و از اسالیب بلاغی در راستای به تصویر کشیدن دعوت به نیکی و خوبی و فضیلت، و پرهیز از بدی و پلیدی و رذیلت به صورت مستقیم و غیر مستقیم کمک جسته اند، و همچنین این اسالیب موجب تأثیر بیشتر بر قلوب خوانندگان می شود به طوری که هر فطرت بشری غافل از فضائل و فرو رفته در رذائل را بیدار می کند، و او را به سوی سعادت حقیقی در دنیا و آخرت رهنمون می سازد.

رنگ جایگاه عظیمی در زندگی انسان دارد و بر معانی زیادی دلالت دارد. و همواره بر احساسات، عواطف و اذهان انسان تأثیر عمیق و فوق العاده ای بر جای گذاشته است. به سبب پیوند عمیقی که رنگ ها با احساسات و روان آدمی دارند، در عرصه ی ادبیات نیز توجه زیادی به آنها شده است. آمیختگی آثار شعرا و ادبا به رنگ نیز، خود گواهی بر این مدعاست. اساس کار محقق در این پژوهش برای تشخیص شخصیت محمد الماغوط شاعر معاصر سوریه، بر تست لوشر و خصوصاً این جمله ی اوست: انتخاب رنگ های اصلی توسط شخص در ردیف های اول نشانگر شخصیت متعادل اوست. و در مقیاس جزئی تر، مکان قرار گرفتن هر رنگ در جدول رنگ ها، غیر از اینکه به تحلیل شعر ماغوط کمک می کند، معرف دیگر ویژگی های شخصیتی او نیز می باشد. و در واقع علل متعادل یا نا متعادل بودن شخصیت وی را بازگو می کند. بر این اساس او به دلیل انتخاب رنگ های اصلی( قرمز، آبی، زرد و سبز) قبل از رنگ های فرعی، از شخصیتی نرمال و اجتماعی برخوردار است. شخصیتی تلاش گر که خواستار رابطه ی صمیمانه و محبت آمیز با دیگران در چارچوب صداقت و اعتماد است، تا احساس شادی و شعف کند. کسی که هر چند در کل از شرایط زندگی ناراضی است اما این مسئله باعث ناامیدی او نشده، چون که او در وجودش بلند همتی و امیدواری را با هم دارد و همین امر او را در کشف افق های جدید در زندگی کمک می کند. و او همیشه دیگران را نیز به امید و نیک اندیشی و تلاش دعوت می کرد. واژگان کلیدی: تحلیل روان شناسی، شعر ماغوط، لوشر، رنگ، ماغوط، معنای ساختاری.

نظریه دریافت که به دست یاوس و آیزر به وجود آمد، خواننده را محور روند خوانش قرار می دهد؛ در زمینه این نظریه پژوهشهای زیادی انجام گرفت؛ یکی از آن زمینه ها که مورد توجه ناقدان و محققان قرار گرفت، بررسی آن درحوزه ادبیات تطبیقی است؛ مطالعه دریافت دو خواننده با دو زبان و فرهنگ مختلف، از یک متن واحد، زمینه گسترده تری را در این نظریه فراهم می آورد. این رساله از طریق روش توصیفی- تحلیلی به بررسی برداشتهای شواربی، مترجم عرب زبان از دیوان حافظ شیرازی پرداخته، تا دلیل اختلافات و شباهتهای برداشتهای دو دریافت کننده را بیان کند. نگارنده در پایان به این نتیجه دست یافت که برداشت شواربی -به عنوان یک خواننده عرب زبان، مدتی را در کشور ایران گذرانده و مطالعه ای گسترده و آکادمیک در زمینه زبان و ادبیات فارسی داشته است-به برداشتهای محقق نزدیک است و علت اختلاف برداشت این دو دریافت کننده به این عوامل باز میگردد: عدم آشنایی شواربی به زبان فارسی کهن، ترجمه واژگان و عبارات فارسی بر اساس ساختار عربی و گاه غیر منطبق با معنای اصلی آن، عدم آگاهی شواربی از ایهام موجود در زبان حافظ، و اختلاف افاق انتظار هر دو خواننده از متن حافظ بر اساس روحیات، محیط، فرهنگ، و اطلاعات آنها.

مظاهر المقاومه فی شعر أحمد مطر( الشاعر العراقی) المقاومه هی الصمود و الدفاع عن النفس و الحریه و الحیاه الاجتماعیه و کل شیء یحتوی علی هذه الأفکار یقع تحت أدب المقاومه. و شعراء المقاومه هم الذین یصورون فی منشوداتهم ظلم الظالمین و المصائب الوارده علی المظلومین و تحریضهم علی أخذ حقوقهم من المستکبرین و دعوتهم بالنضال ضدّهم. العراق مازالت محط أنظار الأجانب بسبب موقفها الاستراتیجیه و لا شکّ أنّ الحروب العثمانیه و الاستبداد البریطانی و ظلم الحکام العراقیین لها تأثیر بالغ فی إثاره أحاسیس الناس لاسیما الشعراء و منهم أحمد مطر الذی قد تقدّم بالخدمات الجلیلیه إلی الوطن العربی عامه و الشعب العراقی خاصه بأشعاره الثوریه و أفکاره النافذه. هذه الرساله تبحث عن مظاهر المقاومه فی شعر الشاعر العراقی، أحمد مطر و تقوم علی المنهج المتکامل الذی لا یکتفی بمنهج واحد، مستمده من المناهج الأخری منها، التاریخی و النفسی و الوصفی- التحلیلی. طبقاً علی المنهج التاریخی و النفسی، تبحث الدراسه عن الظروف السیاسیه بالعراق و شخصیه الشاعر و تأثیرهما فی إنتاج الشاعر الأدبی و وقفاً علی المنهج الوصفی- التحلیلی، قامت الدراسه علی استخراج مظاهر المقاومه فی دیوان الشاعر ثم تحلیلها و نقدها. إنّ هذه الدراسه بعد قراءه عمیقه فی دیوان أحمد مطر وصلت إلی أنّ الاختناق و الاستبداد الحاکم علی العراق و الظلم الکثیر فی المجتمع، کان من أهمّ العوامل الرئیسیّه لبروز مظاهر المقاومه فی دیوان الشاعر. و له مناهج متعدده فی ساحه المقاومه أمام الطغاه منها، السخریه اللاذعه الموجهه إلی الحکام، استخدام الآیات القرآنیه و النصوص التراثیه لفظاً و معنیً، الاهتمام بالأسلوب القصصیّ فی إنشاد الأشعار و استخدام الأسالیب البلاغیّه البدیعه لتصویر دعوته إلی الحریه و الاستقلال و الخلاص من مخالب سلطه الظالمین المستکبرین.

ادبیات پایداری که نمونه ای از ادبیات ملتزم به شمار می رود زمینه ای مناسب برای ثبت وقایع مقاومت و دفاع مردمی است.این امر در اشعار فارسی و عربی نیز به فراوانی قابل مشاهده است و شاعران بزرگی در هر دو زبان، بر آن واقف بوده اند و آثار ارزشمندی را به جا گذاشته اند که از میان شاعران معاصر، « محمود درویش» از فلسطین و « قیصر امین پور» شاعر برجسته ی ایرانی، به بسیاری از قصاید خود رنگ و بوی جهاد و دفاع از وطن داده اند. مطالعه اشعار قیصر امین پور و محمود درویش، وجوه اشتراک قابل ملاحظه ای را پیش روی خواننده می نهد که بررسی این امور، علاوه بر ایجاد آشنایی بیشتر با این دو شاعر، دیدگاه ایشان را نسبت به جامعه، وطن، مقاومت و دیگر مفاهیم اصیل نشان می دهد و می تواند در شناخت بهتر سروده های این دو شاعر، سبک شناسی، نقد و تحلیل موثر واقع شود. این تحقیـق در چهار فصل تنظیم گردیده است که به بررسی، نقد و تحلیل اشعار مقاومت قیصر امین پور و محمود درویش پرداخته است و در پی بررسی جلوه های مشترک پایداری در شعر دو شاعر است. روش پژوهش در این تحقیق وصفی-تحلیلی و بر اساس مقایسه و نقد می باشد. بدین ترتیب که نمونه هایی از اشعار شاعران مورد نظر در هر مقوله استخراج شده و مورد تحلیل، مقایسه و نقد قرار گرفته است که در پایان به این نتیجه رسیده است که اشعار محمود درویش و قیصر امین پور مشتمل بر مضامین مشترک زیادی در زمینه ادبیات پایداری است و زندگی دو شاعر تاثیر فراوانی بر شعر آنها گذاشته است. همچنین دیدگاه هر دو شاعر درباره شعر مقاومت دیدگاهی واقع گراست و هر دو بوسیله شعر در صدد آگاهی نسل جوان و نسل جدیدند. نگاه دقیق و موشکافانه ایشان نشان از اهمیت و توجه به مسائل جاری است که می بایست از طریق کلامی منظوم به گوش مردم رساند.

مقاومت پدیده ای درونی است که در برابر نیروهای بیرونی خود را نشان می دهد و لازمه زندگی است. این پدیده زمانی ایجاد می شود که تجاوزی ناحق صورت پذیرد، در این هنگام طرف مقابل به دفاع از خود می پردازد، بنابراین مقاومت انسان را به دفاع از خود تشویق و انسان را از پذیرش ظلم باز می دارد. ادبیات پایداری در دو شکل شعر و نثر بروز پیدا می کند و شاعر یا نویسنده با استفاده از هنر شاعری و نویسندگی در پی برانگیختن و تشویق مخاطب برای مقاومت است. با توجه به پیشینه طولانی ظلم و ستم در دنیا و تلاش ستمکاران برای رسیدن به قدرت و علی رغم تأثیر ادبیات پایداری در بیداری و آگاهی ملتها و نقش آن در زدودن ظلم و ستم، این رساله سعی دارد جلوه های پایداری را در قصه های کوتاه علی حجازی، نویسنده مشهور لبنان بررسی کند. این رساله بر اساس روش وصفی تحلیلی به تفسیر و تحلیل جلوه های پایداری در داستان های نویسنده پرداخته و پس از تبیین مبانی نظر پژوهش درفصل دوم، جلوه های پایداری را در چهار مجموعه ی داستان کوتاه «النّعاس و أمیر العواصف» و «وفاء الزیتون» و «القبضه و الأرض» و «العیون الغاربه» بررسی کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که نویسنده، داستان های کوتاه خود را برای دو گروه سنی بزرگسالان و کودکان نوشته است، از میان مجموعه داستان های نویسنده، مجموعه داستان «وفاء الزیتون» و «النُّعاس و أمیر العواصف» را برای کودکان و «القبضه و الأرض» و «العیون الغاربه» را برای گروه سنی بزرگسال نوشته است. و مظاهر وطن پرستی، دعوت به مقابله با ظلم و پایداری و اتحاد، شناساندن چهره دشمن، شهادت و فداکاری، خوشبینی و امیدوار بودن به آینده و توجه به کشتارهایی که مردم مبارز در برابر آن قرار گرفته اند، را در داستان های خود مورد توجه قرار داده است. و پایداری و دعوت به مقابله با ظلم و وطن پرستی و شناساندن چهره دشمن صهیونیستی از پرکاربردترین جلوه های پایداری در داستان هاست. و در داستان های کودک همه حوادث قصه در طبیعت اتفاق افتاده است و نویسنده برای بیان مقصود خود از رمز و نماد بهره جسته است و برای اثبات سخن خود از آراء بزرگان استفاده کرده است؛ و در داستان های نوجوان حوادث داستان در یکی از شهرها یا روستاهای جنوب لبنان اتفاق افتاده است و همچنین نویسنده برای انتقال مقصود خود به مخاطب با زبان رمز و نماد سخن گفته است.

این پژوهش بعد از تطبیق فضیلت ها و رذیلت های اخلاقی در دیوان دو شاعر به این نتیجه رسیده است که شوقی و پروین مضامین اخلاقی را در لابه لای داستان های شعری، قصائد و اشعار خود، به خوبی به خواننده رسانده اند. آن دو، به گونه های مستقیم و غیر مستقیم مردم را به سوی فضیلت ها فرا خوانده و از رذیلت ها بر حذر داشته اند و از شیوه های بلاغی برای زیبا سازی شعر خود و تاثیر بر خوانندگان بهره برده اند. آموزه های اسلامی بر اشعار شوقی تاثیر زیادی گذاشته است. دو شاعر از پاداش فضیلت های اخلاقی در دنیا و آخرت و از تاثیر آن بر زندگی انسان سخن می گویند. در رذیلت های اخلاقی شوقی بیشتر از ضررهای اجتماعی سخن به میان می آورد در حالی که پروین بر ضررهای فردی آن تأکید دارد. ارزش های اخلاقی مورد توجه بسیاری از دانشمندان و ادیبان معاصر قرار گرفته است، در این میان شاعران عربی و فارسی به این مضامین توجه ویژه ای دارند. احمد شوقی امیر الشعرای عرب و پروین اعتصامی از شاعران بلند آوازه ایرانی، اشعار خود را در خدمت نشر اخلاق درجامعه در آورده اند. این پایان نامه درباره ی اشعار اخلاقی دو شاعر است، و فضیلت ها و رذیلت های اخلاقی مورد نظر دو شاعر را بررسی کرده و پس از شرح ابیات به تطبیق آنها بر پایه ی مکتب آمریکایی می پردازد و ویژگی های درونی متن و زیبایی آن و تشابهات فکری و مفهومی دو شاعر را مورد توجه قرار می دهد. پژوهشگر پس از بررسی مکتب های ادبیات تطبیقی از زندگی دو شاعر سخن می گوید و شخصیت آن دو را مورد بررسی قرار می دهد و به مقایسه آن می پردازد، سپس اشعار اخلاقی دو شاعر را مورد توجه قرار داده و پس از تطبیق آن ها با یکدیگر، آرایه های ادبی آن را بررسی می کند.

ادبیات عربی از کهن ترین ادبیات جهان در به تصویر کشیدن عشق و بیان عاطفه آن است. بررسی غزل عفیف در شعر شاعر کویتی معاصر عبدالعزیز سعود البابطین، به صورت کلی به بیان زیبایی کاربرد جلوه ها و خصائص این غزل در سیاق شعری با هدف تبیین کیفیت جلوه های این نوع غزل بر اساس رویکرد توصیفی تحلیلی در عصر حاضر اشاره دارد. عصری که سرشار از غم و اندوه است و عشق واقعی در آن به ندرت به چشم می خورد. آنچه از پژوهش حاضر بر می آید این است که شاعر سرآمد غزل سرایان و طلایه دار غزل عفیف در عصری قرار داده است که چشمه های عشق و عفاف درآن خشکیده است.