ماهیت و آثار حقوقی اسناد وثیقه ای در حقوق ایران در پی پاسخ به این سوال است که اسناد وثیقه ای چیست؟ دارای چه ماهیت و آثار حقوقی بوده و طرفهای آن از چه حقوق و تکالیفی برخوردار می باشند؟پس از تحقیق و بررسی منابع و مقررات موجود درمی یابیم که، اسناد وثیقه، اسناد رسمی لازم الاجرایی است که حاوی معاملات رهنی، بیع شرط و معاملات با حق استرداد می باشد که متعهد از ابتدا مالی اعم از منقول یا غیرمنقول را به عنوان وثیقه دین یا تعهد نزد ذینفع قرار می دهد تا در صورت عدم پرداخت به موقع دین یا عدم انجام تعهد در موعد مقرر، وی بتواند از محل فروش مال مذکور، طلب خود را وصول نماید.بنابراین در صورت عدم انجام تعهد یا پرداخت دین، وثیقه گیرنده می تواند از طریق صدور اجراییه و طی تشریفات قانونی، با فروش و یا تملیک مورد وثیقه به میزان طلب و خسارات، حقوق خود را تحصیل نماید.از طرف دیگر، وثیقه گذ ار نیز می تواند با پرداخت دین یا انجام تعهد قبل از تنظیم صورتجلسه مزایده و در مورد تملیک وثیقه توسط وثیقه گذار، تا قبل از تنظیم سند انتقال اجرایی، از فروش و انتقال مورد وثیقه جلوگیری نماید که برای حصول پاسخ های تکمیلی، تحلیل و بررسی ماده 34اصلاحی قانون ثبت مصوب1386 و آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا مصوب 1387ضروری می باشد.