در این پایان نامه سعی شده بر اساس نظر گاه قدما و متفکران و آرای ابن عربی و سهروردی، که وسیل? درک و مشاهد? عالم خیال یا مثال را قو? خیال می دانستند ، به بحث در مورد عالم خیال ، قو? خیال و خیال خلاق که از مسائل مهم در عرفان است پرداخته و ارتباط آن با هنر قدسی بررسی شود هنر قدسی ، بیان و تجلیِ معنا است در قالب شکل و ماده ، به گونه ای که معنی را محسوس نماید. به خاطر همین جدایی آن از عرفان و معنویت امکان پذیر نیست. رابط? بین هنر قدسی و خیال را نمی توان نادیده گرفت . ابن عربی و سهروردی دربار? عالم خیال و قو? خیال به تاملاتی پرداخته اند که شرح و توضیح آن می تواند پرده از مبانی نظری هنر قدسی بردارد. خیال به عنوان یکی از قوای نفس بشری تا خیال به عنوان عالمی از عوالم هستی گسترده است. از طرفی کارکرد خیال به عنوان واسطه ای بین جسم و روح و عالم محسوس و عالم معقول ، باعث می شود تا این مراتب وجود به هم متصل شوند . خیال است که در وجود هنرمند ، به معانی، تجسم می بخشد. در هنر قدسی ، نقش خیال به عنوان واسطه ای که ذهن به کمک آن از محسوس به معقول یا از معقول به محسوس منتقل می شود ، بسیار اساسی است.

نشانه شناسی از مباحثی است که در قرن بیستم در حوزه ی زبان شناسی مطرح شد. این بحث پس از مدتی وارد حوزه های دیگری نظیر ادبیات و هنر های تصویری نیز شد که به عنوان روشی برای خوانش و نقد تصویر بسیار کارآمد می باشد. از سوی دیگر یکی از بسترهای تصویری بسیار مهم و فراگیر ، عکس است. عکاسی در دوره ی قاجار وارد ایران شد. با توجه به اوضاع خاص سیاسی-اجتماعی- فرهنگی ایران در این عهد و تلفیق اجباری سنت و مدرنیته ی وارداتی، عکس باقی مانده ی قاجاری اسناد مهمی برای ریشه یابی های فرهنگی می باشد. در این راستا نشانه شناسی و طبقه بندی نشانه های تصویری در عکس های دوره ی قاجار قابل اجراست. توضیح و شرح نشانه شناسی و نشانه های تصویری در آغاز برای مشخص شدن حوزه های بحث آمده است. تاریخچه ی عکاسی در ایران ، موضع گیری پادشاهان قاجاری در برابر این مسئله و جزئیاتی از مسائل فنی عکاسی در این عهد در راستای مشخص شدن نمونه ی تصویری مورد نظر شرح داده شده است. برای پیاده کردن روش نشانه شناسی در عکاسی قاجاری ، بخشی از مجموعه ی آرمان استپانیان برگزیده شده است و با طبقه بندی نشانه های تصویری در عکس ها ریشه یابی های فرهنگی–اجتماعی انجام شده است.

درپژوهش حاضربه بررسی طلسم وتعویذوکاربرداین نقوش درگرافیک امروزی با رویکردی به فرش های قشقایی وترکمن می پردازم.گرافیک زبان تصویری جهان است که این زبان وقتی رنگ مایه های سنتی وبومی به خود می گیرد،دارای هویت می شود.خوشبختانه درآثارطراحان گرافیک کشورماهنوزاین نقوش سنتی وایرانی مورد توجه قرارمی گیردامامتاسفانه برخی ازاین نقوش ازدیدهنرمندان ماپنهان انده که جای داردتوجه بیشتری نشان داده شود.ازجمله این نقوش،طلسم وتعویذی است که درفرش های قشقایی وترکمن به چشم می خورند.این نقوش انتزاعی .پرمعناهستندکه بهره بسیاری ازآنهامی توان برد.

در این پژوهش در پی پاسخ به چند پرسش اساسی خواهیم بود. نخست اینکه چه ویژگیهایی در مجموع هستی شناسی ، کیهان شناسی و اندیشه های کهن ایرانیان وجود داشته که موجب شده مرغ یا پرنده این گونه مورد توجه قرار بگیرد و برای بیان راز و رمزهای روح انسانی از آن استفاده شده است. * دیگر اینکه چه مسئله ای باعث شده تا شیخ اشراق با وجود اسلام آوردنش هنوز به تفکرات و اندیشه های ایرانیان باستان پایبند است و سعی بر آن دارد که آن اندیشه ها را در تفکر حکمتی که خودش به ثبت رسانده در قالب تفکر یا حکمت اشراقی به عالم عیان کند. دیگر اینکه مهر آئینی، آئین زردشت و مانوی چه تاثیری بر اسناد تجسمی به خصوص نقاشی و خط گذاشته اند و پرنده چه جایگاهی در این تفکر دارد. *و دیگراینکه آیا در ایران باستان پرنده به اینگونه که عرفای عظام اسلامی چون سهروردی و بزرگان سلف او چون ابن سینا و ابوحامد غزالی و ... برای آن قداست قائلند دارای قداست بوده یا نه. *هدف از بیان مرغ و پرنده در تفکر اشراقی چیست؟ *نقش مایه های مرغان در هنرهای تجسمی چون نگارگری (گل و مرغ)، خوشنویسی (مرغ بسم الله) و ... از چه نوع تفکری نشات می گیرد؟ *تصوف و عرفان چه نقشی در پاسداری این تفکرات رازآمیز در قالب مرغان و بیان راز رمزهای سیر سلوک از زبان آنان دارد؟ ارتباط معنایی بین مرغ و آیه بسم الله و چرایی به تصویر کشیده شدن این آیه در قالب مرغ؟ *چرا پرنده یک رمز است و اساسا رمز چیست ؟ در این تحقیق و پژوهش، کلیت تحقیق بر مبنای تاثیر اندیشه های حکمای فلسفه ی اشراق و پرداختن آنها به موضوع پرندهو تاثیر آن تفکر به روند شکل گیری آثار تجسمی در قالب خط و نقاشی است. و اینکه در این تحقیق سعی بر بررسی تاثیر آراء و تفکرات اندیشمندان و متفکران حکمت اشراق شده است که به این صورت ارائه شده و بررسی می شود موضوع پرنده و مرغان در قالب اسناد هنرهای تجسمی نقاشی و خط. با توجه به اهداف تحقیق که بررسی و تحلیل پرنده در تفکر اشراقی است این پژوهش از طریق مطالعه اسناد و مدارک موجود در کتابخانه ها و موزه ها بوده است و بررسی نشان و نمادهای پرندگان افسانه ای در تفکر اشراقی به روش کتابخانه ای و مشاهده ای صورت گرفته است و همچنین بخشی از این تحقیق، میدانی و مصاحبه با اصحاب فن در این مسیر بوده است.

هنر چهره نگاری در دوره های مختلف تاریخی تحولات فراوانی داشته است ولی این تغییرات در آثار نگارگران بصورت فردی وبا بیان شخصی به ندرت همراه بوده است و جای سوال است که در مکاتب مختلف نگارگری، بیان شخصی و فردیت هنرمند چهره نگار دارای چه جایگاهی بوده که شکل ظاهری(بیان فردی) آثار تغییر چندانی نداشته و پیروی از یک قانون کلی(روح جمعی) در چهره نگاری آشکار میباشد. بیان شخصی و فردیت هنرمند با توجه به داشتن روح جمعی در ارایه آثار از ویژگیهایی می باشد که جهان امروز نیازمند آن است و از سوی دیگردرادبیات ایران هیچ موضوعی به اندزه انسان و زیبایی او موجبات خیال پردازی شاعران و ادیبان و هنرمندان تصویرگر را فراهم نیاورده است، در نگارگری نیز پیکره انسان (چهره نگاری) دارای جایگاه رفیع است و نقش اصلی را در نگاره ها به عنوان اشرف مخلوقات بازی می کند، ارایه چهره درست از شخصیتهای مختلف با توجه به بیان شخصی و فردیت هنرمند از ویژگیهای است که میتواند راهگشای بسیاری از تصویرگران باشد.