چکیده هدف: هدف از این پژوهش مقایسه ی اثر بخشی درمان ترمیم شناختی رایانه ای (cacr) و مصرف داروهای محرّک در درمان اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی(adhd) بود. روش: طرح پژوهش پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با دو گروه آزمایشی بود. گروه دارودرمانی هنگام سنجش های پس آزمون داروی محرک مصرف کردند، ولی آنها هنگام پیش آزمون و پیگیری تحت تأثیر داروی محرک نبودند. آزمودنی های cacr در هیچ یک از مراحل سنجش تحت تأثیر داروهای محرک نبودند. گروه cacr 14 آزمودنی و گروه دارودرمانگری 20 آزمودنی را شامل می شد که با روش همتا شده و تصادفی به این گروه ها اختصاص یافتند. از نسخه فارسی سیاهه رفتاری کودک (cbcl) و نسخه فارسی مقیاس سوانسون، نولان و پلهام (snap-iv) برای تشخیص adhd استفاده شد. آزمون های کنش های اجرایی عبارت بودند از: فرم کوتاه آزمون هوش تجدید نظر شده کودکان وکسلر برای تأیید ملاک ورودی هوشبهر، آزمون عملکرد پیوسته (cpt)، خرد آزمون فراخنای ارقام وکسلر، تکلیف فراخنای صفحه ای، آزمون برج لندن و ماتریس های پیشرونده ریون. یافته ها: گروه cacr بلافاصله پس از مداخلات، در حافظه کاری کلامی و دیداری-فضایی و نیز آزمون ریون بطور معناداری بهتر از گروه دارودرمانی عمل کردند. درمقابل، گروه دارودرمانی در زمینه کاهش شدّت نشانه های adhd در پس آزمون بر گروه cacr برتری داشت. در زمینه ی توجه پایدار در پس آزمون تفاوت معناداری بین گروه ها مشاهده نشد. در مرحله ی پیگیری، گروه cacr در زمینه ی حافظه ی کاری کلامی و دیداری فضایی، توجه پایدار، و آزمون ریون بطور معناداری بهتر از گروه دارودرمانی عمل کرد. به علاوه، در کاهش شدت نشانه های خرد ریخت بی توجهی، گروه cacr در مرحله ی پیگیری بر گروه دارودرمانی برتری داشت، امّا در زمینه خرد ریخت های فزون کنشی/تکانشوری و ترکیبی adhd، تفاوت معناداری بین گروه ها مشاهده نشد. نتیجه گیری: هردو روش درمانی به اندازه ی برابری در بهبود توجه پایدار اثربخش اند، امّا cacr در زمینه بهبود کنش های اجرایی پیچیده تر، مانند حافظه ی کاری و آزمون ریون بر دارو درمانی برتری دارد. با این حال، در کوتاه مدّت، دارودرمانی در زمینه بهبود نشانه های adhd اثر بخش تر از cacr است. درمقابل، در دراز مدت، cacr در کنترل adhd اثربخش تر از دارو درمانی می باشد. واژگان کلیدی: ترمیم شناختی، داروی محرک، اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی.

اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی یکی از اختلال های روانشناختی و روانپزشکی است که در دوره کودکی ظاهر می شود و شایع ترین اختلال عصبی دوره کودکی است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی درمان رایانه ای بر شدت علایم اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی است. این مطالعه مروری بر روی 6 دانش آموز مبتلا به اختلال adhd (برای هر زیرریخت 2 دانش آموز) در شهر پل سفید انجام شد. برای ارزیابی اختلال adhd و بهره هوشی به ترتیب از آزمون csi-4 و آزمون هوش رنگی ریون استفاده شد. برای اندازه گیری توجه پایدار از آزمون رایانه ای cpt، برای اندازه گیری توانایی طرح ریزی از آزمون رایانه ای برج لندن و برای اندازه گیری نقایص رفتاری از آزمون snap-iv استفاده شد. داده ها با روش مقایسه نرخ رفتار خط پایه با فاز درمان و اندازه اثر کوهن تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که درمان رایانه ای باعث افزایش توانایی توجه پایدار و طرح ریزی و پیشرفت تحصیلی و کاهش علایم نقایص نارسایی توجه/ بیش فعالی در همه زیر ریخت ها شد. این مطالعه نشان داد که استفاده از درمان های شناختی در کاهش علایم نقایص نارسایی توجه/ بیش فعالی موثر است. بنابراین پیشنهاد می شود از آموزش های شناختی به عنوان روش های مکمل درمان های دارویی و رفتاری استفاده شود.

اختلال نارسایی¬توجه/فزون¬کنشی اختلال مزمن و ناتوان¬کننده¬ای است که فقط محدود به دوران کودکی نمی¬شود و ممکن است تاثیری فراگیر بر عملکرد کودک داشته و موجب استرس طولانی¬مدت در والدین گردد. هدف از پژوهش حاضر بررسی مقایسه¬ی نتایج درجه¬بندی¬های رفتاری والدین و مشاهدات رفتاری در زمینه¬ی متمایز نمودن کودکان نارسا¬توجه/ فزون¬کنش از کودکان فاقد این اختلال بود. بدین منظور در قالب طرح همبستگی 40 پسر (15 =adhd و 25 = non-adhd در بازه سنی 6 تا 10 سال) از جامعه دانش آموزان مقطع ابتدائی آموزش و پرورش شهرستان سمنان و مهدیشهر در سال تحصیلی 93-92، بودند که با کمک روند تشخیص چندروشی ما انتخاب شدند. نمونه¬های مطالعه توسط دو پژوهشگر مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا تشخیص¬دهنده¬ی اول با تمامی این 40 کودک و والدین آنها ملاقات نمود و از طریق اجرای سنجش چند روشی بر روی این کودکان وجود یا فقدان اختلال در آن¬ها را تشخیص داد. در مرحله ی دوم که یک ماه بعد انجام شد، تشخیص¬دهنده¬ی دوم که از قبل کودکان را ندیده و هیچ اطلاعی راجع به آنها نداشت، وجود یا فقدان اختلال را در کودکان تشخیص داد. ابزارها عبارت بودند از: فرم کوتاه و تجدیدنظر شده مقیاس درجه¬بندی والدین کانرز، نسخه mta از مقیاس درجه¬بندی اسنپ-4، مشاهده شبیه¬سازی¬شده تکلیف موقعیت محدود تحصیلی و فرم کوتاه 4 خردآزمونی از آزمون هوش تجدیدنظرشده کودکان وکسلر. نتایج با استفاده از نرم افزار spss محاسبه شد که میزان کاپا برای توافق بین تشخیص¬دهندگان 875/0 بدست آمد. مقیاس¬های درجه¬بندی از همسانی درونی و اعتبار بازآزمایی مناسبی برخوردار بودند. نتایج تحلیل واریانس چند متغیری( مانوا) برای داده¬های مشاهدات رفتاری و آزمون¬های t مستقل برای درجه بندی¬های کانرز و اسنپ-4 نشان دادند که این ابزارها می¬توانند بطور معناداری کودکان adhd را از کودکان فاقد این اختلال متمایز کنند. تحلیل¬های راک حساسیت و ویژگی قابل قبولی را هم برای درجه بندی¬ها و هم برای مشاهدات رفتاری نشان دادند.گرچه درجه¬بندی¬های والدین و مشاهدات رفتاری هردو از روایی¬تفکیکی، حساسیت و ویژگی مناسبی برخوردارند، ولی مشاهدات رفتاری می¬توانند بخشی از واریانس شدت نشانه¬شناسی adhd را تبیین کنند که توسط درجه بندی¬ها تبیین نمی¬گردد.

باور به دنیای عادلانه بیانگر این مفهوم است که افراد نیاز دارند باور داشته باشند در دنیایی زندگی می¬کنند که همه به آنچه سزاوارند دست پیدا می¬کنند. بر اساس پژوهش¬های انجام شده چنین باوری با امید و راهبردهای مقابله¬ای از جمله مقابله پیش¬گستر ارتباط دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه امید و باور به دنیای عادلانه با مقابله پیش¬گستر در جانبازان شیمیایی استان خوزستان بود. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری کلیه جانبازان شیمیایی استان خوزستان در سال 1392 بودند. که از میان شهرستان های مسجد سلیمان، شوش، اهواز و آبادان، 200 جانباز شیمیایی بصورت نمونه تصادفی در دسترس انتخاب شد. ابزارهای تحقیق شامل پرسشنامه باور به دنیای عادلانه برای خود و دیگران، پرسشنامه امید اشنایدر و پرسشنامه مقابله پیش¬گستر بود. تحلیل داده¬های بدست آمده بوسیله رگرسیون چندگانه گام به گام و نرم افزار spss انجام گردید. نتایج نشان داد امید و باور به دنیای عادلانه برای خود نقش معنی¬داری در پیش¬بینی مقابله ¬پیش¬گستر دارد. با توجه به رابطه¬ای که بین امید و باور به دنیای عادلانه برای خود با مقابله پیش¬گستر وجود دارد بالا بودن سطح امیدواری و باور به دنیای عادلانه، نقش مهمی در ارتقاء راهبردهای مقابله¬ای از جمله مقابله پیش¬گستر خواهد داشت. بنابراین ارائه راهکارهای روانشناختی از سوی روانشناسان می¬تواند به بهبود کیفیت زندگی و بهزیستی روانشناختی افراد کمک شایانی کند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی راهبرد کپی، پوشش و مقایسه بر عملکرد املای دانش¬آموزان ابتدایی با ناتوانی نوشتن صورت گرفت. در این پژوهش از یک طرح پیش¬آزمون و پس¬آزمون با گروه کنترل استفاده شد. شرکت¬کنندگان 41 نفر از دانش¬آموزان با ناتوانی یادگیری املا، پایه سوم ابتدایی شهرستان راور بودند که با ملاک¬های ورود انتخاب شده و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار¬گرفتند. راهبرد کپی، پوشش و مقایسه طی 10جلسه، به مدت4 هفته،3 بار در هفته و هر جلسه 5/1 ساعت برای گروه آزمایش اجرا شد. پس از پایان مداخله و یک ماه پس از آن آزمون املا اجرا شد. داده¬ها با مدل تحلیل واریانس چند¬متغیری اندازه¬گیری مکرر تحلیل شدند. یافته¬ها حاکی از آن بود که در بعد حافظه دیداری، حساسیت شنیداری، تمییز دیداری و یادآوری نمرات خطای گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به طور معنادار کاهش داشته است. افزون برآن، یافته ها نشان داد گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل عملکرد بالاتری در آزمون تعمیم املایی داشته¬اند. با¬توجه به اهمیت دانش¬آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری بخصوص در پایه ابتدایی و مشکلات املایی آنها و با¬توجه به نتایج این مطالعه و تاثیرات راهبرد کپی، پوشش و مقایسه بر دانش¬¬آموزان دارای ناتوانی املا، می¬توان از مجموعه تمرین¬ها و آزمون¬های این راهبرد به منظور حل مشکلات املایی و بهبود پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری املا بهره برد.

هدف اساسی هر نظام آموزشی این است که مهارت های لازم را به افراد ارائه کند تا بتوانند به عنوان عضوی مفید، نقش موثری در جامعه ایفا کنند. با توجه به ویژگی های جامعه امروز، ریاضیات در ارائه این مهارتها سهم بسزایی دارد. در راستای اهمیت درس ریاضیات در زندگی بشری و توسعه فناوری، پژوهش حاضر با هدف ارزشیابی نگرش و عملکرد شناختی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی در درس ریاضی اجرا شده است. طرح پژوهش از نوع توصیفی-پیمایشی با جامعه آماری دانش آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی در ناحیه شش آموزش و پرورش شهر مشهد(سال تحصیلی 93-92) بوده است. نمونه گیری به صورت خوشه ای چند مرحله ای بوده که از 25 مدرسه دخترانه این ناحیه، 678 دانش آموز در آزمون شرکت داشتند. آزمون محقق ساخته پیشرفت ریاضی و پرسشنامه نگرش به ریاضی ابزار این پژوهش بوده است. نتایج پژوهش نشان داد که عملکرد ریاضی دانش آموزان در سطح مفاهیم بهتر از سطح درک و فهم و کاربرد و در سطح درک و فهم بهتر از سطح کاربرد است. همچنین نگرش دانش آموزان به درس ریاضی، عملکرد آن ها در این درس را پیش بینی می کند. از بین ابعاد نگرش، دو بُعد اهمیت دادن و ترس و نگرانی قادرند به صورت معناداری تغییرات عملکرد ریاضی را در جهت مستقیم پیش بینی کنند. تلویح یافته های ذکر شده برای دست اندرکاران تعلیم و تربیت، توجه به عوامل موثر در ضعف عملکرد شناختی دانش آموزان در درس ریاضی و همچنین توجه به عوامل انگیزشی به ویژه نگرش به ریاضی در پیشرفت ریاضی دانش آموزان و سوق دادن روش های آموزشی ریاضی در جهت ایجاد علاقه به این درس است.

اختلال افسردگی اساسی در حال حاضر سومین علت عمده ی ناتوانی در دنیا محسوب می شود. هدف از پژوهش حاضر تعیین نقش پویایی خانواده، تاب آوری و شناخت های افسرده زا در افسردگی بالینی نوجوانان بود. در یک مطالعه توصیفی مقطعی، 300 نفر نوجوانان مراجعه کننده به کلینیک-های روان پزشکی و روانشناسی و مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی شهر سنندج و همچنین غربالگری در مدارس با تشخیص افسردگی بالینی با روش نمونه¬گیری در دسترس انتخاب شدند. داده ها با استفاده از مصاحبه بالینی ساختار یافته، مقیاس تاب آوری، مقیاس محیط پویایی خانوادگی، مقیاس رینوالدز و مقیاس شناخت¬های منفی سه گانه بک گردآوری و سپس با تحلیل رگرسیون چندگانه گام به گام با نرم افزار spss -21 تحلیل شدند. متغیرهای تاب آوری و شناخت های افسرده زا و پویایی خانوادگی نقش معنا داری در پیش بینی شدت علایم افسردگی بالینی نوجوانان دارند و این سه متغیر 0/33 تغیرات در شدت افسردگی بالینی نوجوانان را پیش بینی کردند. با توجه به نقش مهم تاب¬آوری، شناخت¬های افسرده¬زا و پویایی خانوادگی در پیش بینی شدت علائم افسردگی بالینی در نوجوانان، طراحی مداخلات متناسب شده برای مداخله در این علائم به عنوان مبنایی برای ارتقای کیفیت زندگی این گروه از نوجوانان پیشنهاد می شود.

اختلال نارسایی توجه/فزون کنشی اختلال مزمن و ناتوان کننده ای است که فقط محدود به دوران کودکی نمی-شود و ممکن است تاثیری فراگیر بر عملکرد کودک داشته و موجب استرس طولانی مدت در والدین گردد.هدف از پژوهش حاضر صحت تشخیصی سنجش چند روشی اختلال نارسایی توجه /فزون کنشی در زمینه ی متمایز نمودن کودکان نارسا توجه/ فزون کنش از کودکان فاقد این اختلال بود. بدین منظور در قالب طرح همبستگی 40 پسر (20 =adhd و 20 = non-adhd در بازه سنی 6 تا 10 سال) از جامعه دانش آموزان مقطع ابتدائی آموزش و پرورش شهر مشهد در سال تحصیلی 93-92، بودند که با کمک روند تشخیص چندروشی ما انتخاب شدند. نمونه های مطالعه توسط دو پژوهشگر مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا تشخیص دهنده ی اول با تمامی این 40 کودک و والدین آنها ملاقات نمود و از طریق اجرای سنجش چند روشی بر روی این کودکان وجود یا فقدان اختلال در آن ها را تشخیص داد. در مرحله ی دوم که یک ماه بعد انجام شد، تشخیص دهنده ی دوم که از قبل کودکان را ندیده و هیچ اطلاعی راجع به آنها نداشت، وجود یا فقدان اختلال را در کودکان تشخیص داد. ابزارها عبارت بودند از: فرم کوتاه و تجدیدنظر شده مقیاس درجه-بندی والدین کانرز، نسخه mta از مقیاس درجه بندی اسنپ-4، ازمون متغیرهای توجه tova ) نسخه شنیداری)، فرم کوتاه 4 خرده آزمونی از آزمون هوش تجدیدنظرشده کودکان وکسلر.