چکیده: از رخدادهای بزرگ تاریخ ایران، ورود و گسترش اسلام، در سده های نخستین هجری بود. پژوهش حاضر با تمرکز بر مسئله ی ورود و گسترش اسلام در ایران در صدد بیان رخداد بزرگ تحول فرهنگ و شیوه ی زندگی مردم ایران می باشد. چگونگی و فرایند شکل گیری و رواج الگوهای فرهنگی اسلامی در جامعه ی ایران تا پایان قرن چهارم مسئله ی پژوهش پیش رو می باشد. به نظر می رسد، الگوهای فرهنگی اسلامی در ایران در یک فرایند تاریخی و اجتماعی شکل گرفته و در یک روند تدریجی رواج یافته، درونی شده و گسترش می یابند. بررسی موضوع فرایند اسلامی شدن فرهنگ با تأکید بر رویکرد تاریخ فرهنگی، پژوهش را به بهره گیری از دیدگاه تفسیری و معناکاوانه «کلیفورد گیرتز» رهنمون ساخته، تا طی آن، با دیدن دین به مثابه فرهنگ و نظام معنائی دانستن آن، و کاربست روش فرایندی" فیلیپ کارل سالزمن " تحول فرهنگی سده های نخستین ایران دوره ی اسلامی را در مفاهیم نمادین فرهنگ بازآفرینی و بررسی کند. روش گردآوری اطلاعات در این بررسی کتابخانه ای، اسنادی(مانند کتیبه ها) و منابع تصویری مانند نقاشی، عکس، نقشه، مجسمه، سکه، حکاکی و بناهای معماری) می باشد. پژوهش پیش رو در تلاش برای فهم تحول نظام معنایی در ابعاد مختلف زندگی مردم، ابتدا الگوهای فرهنگی شامل: اعتقادات، آداب و رسوم، زبان، پوشاک، تغذیه و ... در ایران دوره ی پیشااسلامی را، بررسی نموده، آنگاه چارچوب های دینی که در قالب مفاهیم (حلال، حرام، مستحب و مکروه)، نظام معنایی اسلامی را می سازد، شناسانده، سپس به بازنمایی نوع تعامل و کنش های جمعی ایرانیان در سه گروه حاکمان، نخبگان و مردم پرداخته تا در انتها فرایند تولید نظام معنایی "فرهنگ ایرانی اسلامی" را فهم کند. دستاورد تعامل ایران و اسلام، تحول در بخشی از ابعاد و شاخصه های فرهنگ و تغییر نظام معنائی بود. در بعد اعتقادات، با اثبات زمینه توحید گرا و اخلاق گرا بودن مردم ایران، تحول رخ داده، پذیرش قرائتی جدید از توحید (یکتائی در ذات، صفات و افعال) و گرایش به توحیدی تنزیهی، تداوم نگاه فرجام شناسانه، گرایش به تشیع و توجه به عقلانیت بود. در بعد آئین ها، با تفسیر زمینه ی پایبندی به انجام مناسک زرتشتی، تقدس طبیعت، توجه به دنیا و شادخواری ایرانیان، تحول معنائی رخ داده این گونه است: بزرگداشت طبیعت، ترویج نگاه ارزشی پرهیز از اسراف و خوش گذرانی وتوجه به مناسک عبادی برای نیل به کمال معنوی. در بعد زندگی روزمره با اثبات زمینه ی تعالیم زرتشتی، تنوع طلبی و تجمل خواهی ایرانیان، تحول رخ داده، آمیختن چارچوب های دینی حلال و حرام باتمدن پیچیده ایرانی بود. در بعد زبان با اثبات وجود زمینه لهجه های نیرومند (دری، خوزی وپارسی) در ایران، سابقه ی وام گیری خط از زبان عربی در گذشته، تحول رخ داده، گرفتن ابزار خط، الفبا، عروض و واژگان از زبان عربی و ترکیب آن با لهجه ی دری و پدید آوردن زبان فارسی دری بود. واژه های کلیدی: ایران، اسلام، تحول فرهنگ، اسلامی شدن، تاریخ فرهنگی.